Đặc sắc Lễ cấp sắc Pụt của dân tộc Nùng tỉnh Bắc Kạn

(LVH) - Ngày 25/11, tại không gian làng dân tộc Nùng, Làng Văn hoá - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào Nùng đến từ tỉnh Bắc Kạn về tham gia các hoạt động trong khuôn khổ sự kiện Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam” năm 2023 đã tái hiện Lễ cấp sắc Pụt của dân tộc mình tới đông đảo du khách tham quan.

Cấp sắc là nghi lễ quan trọng trong hoạt động tín ngưỡng tâm linh của các dân tộc như: Tày, Nùng, Dao, Thái,... Ở nhiều tỉnh thành miền núi phía Bắc nước ta. Trải qua biết bao biến cố thăng trầm trong lịch sử, trước sự tác động và giao thoa văn hóa với cộng đồng các dân tộc khác. Nhưng lễ cấp sắc của cộng đồng dân tộc Nùng ở xã Xuân Dương, huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn vẫn giữ được bản sắc riêng.

Đây là một thủ tục công nhận sự trưởng thành của người nam giới ở cộng đồng đó có đủ điều kiện để tham gia thực hành các nghi lễ tín ngưỡng theo phong tục. Đối với dân tộc Nùng lễ cấp sắc là một sinh hoạt không chỉ đối với riêng gia đình tổ chức mà còn là dịp vui chung của cộng đồng.

Theo quan niệm của người Nùng, những người làm nghề Pụt là làm việc âm, do đó để lấy được lòng tin của cộng đồng, trước tiên họ phải làm thủ tục thụ nghề, mục đích là lấy chứng chỉ của Ngọc Hoàng, nhận binh mã, mũ áo, phẩm hàm để chính thức vào đội ngũ quan chức nhà trời, thực hiện nhiệm vụ thay trời cứu nhân độ thế.

Trong lễ cấp sắc này, ngoài thầy Pụt dạy nghề cho mình, đệ tử Pụt bắt buộc phải mời được thầy Tào và thầy mo đến để phối hợp làm lễ cấp sắc thì buổi lễ mới được hoàn thiện và được cộng đồng công nhận.

Chuẩn bị đồ lễ gồm 1 con dê, 1 con lợn, 9 con gà; Vòng giải hạn 1 cái; Vải đỏ 4 mét; Hương 2 bó to; Gạo tẻ 5kg; Bát nhỏ 12 cái; Bát to 2 cái; Ly 15 cái; Rượu 4 chai; Nón 4 cái; Bánh dày (pẻng mọc) 9 cái; Giấy màu các loại 20 tờ.

Nghi lễ cấp sắc lần đầu tiên cho một đệ tử là minh chứng để cho một người có căn duyên hành nghề này được chứng nhận đủ khả năng để tiến hành các công việc trong đời sống tâm linh của cộng đồng, do vậy những phương tiện hành trang được cấp cho người được thụ lễ cũng sẽ được các thầy trụ trì chuẩn bị kỹ lưỡng. Lễ cấp sắc của người Nùng được tiến hành 1 lần trong đời và diễn ra trong 2 ngày.

Để tiến hành lễ cấp sắc Pụt phải trải qua nhiều bước với nội dung là báo cáo với tổ tiên gia chủ, báo các vị thánh, quan chức nhà trời về một việc lớn của gia đình. Thầy Pụt mở đường lên trời để đón tổ sư, tổ tiên gia chủ xuống dự lễ, cúng giải xung, giải hạn cho gia chủ.

Gồm các lễ nhỏ sau: Báo tổ tiên, báo ngọc hoàng, dâng lễ, dâng hương,... Trong ngày thứ hai là Lễ cấp sắc chính thức: Do thầy Tào, thầy Pụt và thầy mo cùng phối hợp thực hiện gồm các lễ nhỏ như sau: lễ sinh ra con hương, lễ quá hồng, lễ cấp đồ nghề cho đệ tử, lễ đọc sắc phong, giải hạn, khao quân, tiễn thánh.

Sau những thủ tục báo cáo, các thầy lần lượt làm các thủ tục tượng trưng như lễ sinh con hương, đây là thủ tục bắt đầu một giai đoạn quan trọng trong lễ cấp sắc. Tấm vải đỏ được các thầy bậc cao chuẩn bị (tượng trưng cho sự khó nhọc như lúc người mẹ sinh ra con) khi tấm vải được cắt đứt con hương nằm xuống sàn, thầy khác lấy chăn phủ lên người con hương như một động tác đón nhận và che chở cho đứa con mới được sinh ra.

Sau đó, các thầy di xung quanh con hương đọc lời cúng, người được thụ lễ tức là con hương tiếp tục được các thầy chải đầu, cắt tóc, sau đó lấy kim châm vào đầu như thể dặn dò đứa con sinh ra sáng suốt tỏ tường mọi việc.

Các thầy phân chia ra để làm lễ khấn khác nhau như: thỉnh cầu các bậc thần linh cấp phép cho người thụ lễ, cúng khấn tổ tiên gia đình cầu cho mùa vụ thành công, cầu sự phù hộ an lành cho người được cấp sắc. Đây cũng là lúc người được cấp sắc nghe lời giáo huấn với những điều cấm và điều nguyện, sống tốt đời đẹp đạo khi trở thành thầy Pụt, thầy Tào.

Sau khi thực hiện xong lần lượt các phần việc của lễ cấp sắc, cuối cùng các thầy làm lễ cúng tạ ơn tổ tiên, thần thánh đã ủng hộ cho phép các thầy làm lễ cấp sắc và ban phát quà cho người được cấp sắc, kể từ đây người được thụ lễ đã được coi như một người hoàn thiện về đạo đức cũng như tâm linh.

Tái hiện Lễ cấp sắc Pụt của dân tộc Nùng là hoạt động thiết thực và ý nghĩa do chính chủ thể văn hóa thực hiện nhằm giới thiệu bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc mình tại “Ngôi nhà chung” Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam. Lễ hội còn là dịp để đồng bào các dân tộc cùng hội tụ giao lưu, hiểu biết lẫn nhau, khơi dậy niềm tự hào truyền thống văn hóa, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Qua đó, góp phần giáo dục ý thức, trách nhiệm cho các thế hệ trẻ trong việc bảo vệ, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của 54 dân tộc Việt Nam.

Phạm Hương - Phạm Minh