Ý nghĩa tục cúng vía của người Mường tỉnh Hòa Bình

(LVH) - Sáng 28/4, đồng bào dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình đã tổ chức tái hiện tục cúng vía thuộc chuỗi hoạt động tháng 4 “Sắc màu văn hoá các dân tộc Việt Nam”, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

Mo là một trong những di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc của người Mường. Đó là loại hình nghi lễ gắn liền với các nghi thức tín ngưỡng do thầy Mo thực hiện, một trong số đó có thể kể đến lễ cúng vía của người Mường do thầy mo thực hiện.

Mâm cúng được đồng bào Mường chuẩn bị đầy đủ tươm tất

Trong vô số các phong tục của đồng bào, tục cúng vía là một trong những phong tục mang ý nghĩa nhân văn, hướng con người tìm về cội nguồn. Người Mường họ tin vào những điều “siêu nhiêu”, tin vào sức mạnh của thần linh. Nếu hồn vía bị lưu lạc thì thầy mo sẽ là người có quyền năng, đứng trước cửa nhà để gọi về.

Thầy mo Nghệ nhân Nhân dân Bùi Văn Minh thực hiện lễ cúng vía

Mâm cúng “Vía” thường có bát nhang (chủ yếu dùng bát gạo trắng cắm ba nén hương ), một đầu lợn, con gà luộc đặt trên đĩa xôi trắng một chai rượu, xôi oản (được in khuôn nhỏ và bày trên lá mít cắt tròn, từ 7 đến 12 cái xôi oản màu đỏ và trắng), một đĩa quả, một đĩa hoa, bánh cúng, bát nước, bát gạo, muối, ba quả trứng sống…lễ cúng thường có 4 đến 5 mâm.

“Túi khót” là những hòn đá, thiên thạch, bộ phận của những con vật linh thiêng được truyền lại từ đời này qua đời khác, chứa đựng “phép” của thầy mo Mường

Khi mâm cúng đã sắp đầy đủ, thay mặt cho gia đình, thầy mo áo mũ chỉnh tề thắp hương rồi khấn: “Vía ơi! Vìa à! Vá ở nơi xứ vía về Mường ta sum họp, gọi đến 9 hương trời 12 phương đất, gọi vía từ trung ương đến con dân luôn hướng về với Mường chung 54 dân tộc, sát cánh kề vai một dạ một lòng xây dựng đất Mường. Vía còn đi non, vía còn đi biển, vía lạc nơi chốn nào bước chân chiêu, bước chân tăm, vía nơi cành xi, vía nơi cành đa vía về với Mường ta nhập nhà sum họp…”.

Người Mường cho rằng, những đồ vật này đều rất linh thiêng và có linh hồn. Cụ thể, những đồ vật trong túi khót của thầy cúng gồm có các viên đá, nanh hùm, xương, sừng động vật…Người Mường cho rằng, những đồ vật này đều có khả năng “siêu nhiên”. Do là vật linh thiêng nên nhờ đó có thể giao tiếp được với thế giới bên kia hoặc giao tiếp với thần linh. Cùng với đó thầy cúng dùng quạt với ý nghĩa xua đuổi những linh hồn xấu, tà mà tránh xa, quạt đi những điều xui xẻo.

Trong khi làm lễ, con cháu trong nhà sẽ ngồi ở phía dưới, chắp tay vái lạy

Thầy mo sẽ dùng nhánh tre nhỏ cầm bát nước vẩy xung quanh nhà và những người ngồi dưới. Đồng bào Mường tin rằng, bát nước này đã được thần linh phù hộ và khi con cháu được vẩy vào người (hoặc uống vào) sẽ không bị lạc mất vía. Nếu ai không uống thì họ sẽ vuốt vào cơ thể, với ngụ ý gột rửa những điều không may.

Trong khi làm lễ, con cháu trong nhà sẽ ngồi ở phía dưới, chắp tay vái lạy. Lễ gọi vía sẽ diễn ra khoảng từ một đến hai giờ. Họ tin tưởng rằng thần linh, tổ tiên đã nghe được những lời cầu khấn và phù hộ cho con cháu, rồi đây người ốm yếu sẽ trở nên khỏe mạnh để làm việc, sức khỏe và may mắn sẽ đến với gia đình, dòng họ mình.

Thầy mo đeo sợi chỉ mảnh vào cổ tay cho những người tham gia lễ cúng vía như “lá bùa hộ mệnh” tăng thêm may mắn cho người đeo

Trước khi cúng vía, những người già trong nhà sẽ bện các sợi chỉ thành từng dây dài gồm năm đến sáu sợi chỉ gộp lại thànhmột dây. Sau bữa cơm, người già chia cho con cháu sợi chỉ mảnh đeo vào cổ tay như một thứ bùa may mắn. Người ta quan niệm rằng, sợi chỉ tuy là vật mỏng manh nhưng nó là niềm tin. Vì vậy họ sẽ đeo đến khi nào sợi chỉ mục đứt mới thôi.

Buổi lễ có sự tham dự của lãnh đạo Ban Quản lý Khu các làng dân tộc thuộc BQL Làng VHDL các DTVN và nhóm đồng bào dân tộc Mường đang hoạt động thường xuyên tại "Ngôi nhà chung"

Tục cúng vía là một nghĩa cử cao đẹp mang đậm bản sắc của người Mường, đây cũng là nét văn hóa tín ngưỡng độc đáo được người Mường gìn giữ và phát huy, góp phần làm phong phú nền văn hóa Việt Nam.

Hải Yến (ảnh: Hải Ly)