Độc đáo trò chơi “Kéo co ngồi”

(LVH) - Sáng 23/4, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) đã tổ chức thực hành nghi lễ và trò chơi "Kéo co ngồi" phường Thạch Bàn, quận Long Biên, thành phố Hà Nội.

Trò chơi dân gian độc đáo - Kéo co ngồi là một trong những hoạt động nổi bật của các hoạt động chào mừng Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam (19/4) năm 2017 do Ban Tổ chức phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao thành phố Hà Nội, Phòng Văn hóa Quận Long Biên và các chủ thể Nghi lễ và trò chơi kéo co tại Quận Long Biên thành phố Hà Nội tổ chức. Trò chơi đã được nhà nước công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia và được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Không gian tổ chức nghi lễ và trò chơi kéo co

Kéo co ngồi được tổ chức trên nền sân đất nện và sử dụng cây song to và nhẵn, dài khoảng 40m, cột trụ thường là gỗ lim cỡ cột đình, được chôn chặt dưới đất. Thân cột được đục một lỗ tròn ngang đầu gối người lớn để luồn cây song.Trước khi kéo, cây song được nêm chặt tại cột.
Theo các cụ ngày xưa truyền lại: Xưa kia, có năm làng Ngọc Trì hạn hán, 12 cái giếng thì cạn hết 11, chỉ còn giếng ở xóm Đìa là còn nước. Trai xóm Đường và xóm Chợ xuống giếng lấy nước về dùng. Trai xóm Đìa sợ hết nước cho nên đã ngăn không cho lấy. Bên giằng, bên giữ, lại sợ đổ mất nước nên ngồi xuống đất mà ôm lấy cả thùng nước.

Từ việc giằng co nhau để giữ lấy thùng nước mà nhân dân mới nghĩ ra trò kéo co ngội này. Đầu tiên là mạn Đường và mạn Chợ tổ chức kéo co, trước khi kéo co, thanh niên hai mạn mang hương hoa, lễ vật lên đền Trấn Vũ lễ Thánh, và năm đó, mạn Đường thắng. Mạn Đường thắng thì cũng năm đó làng làm ăn phát đạt lắm, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Sau đó, mạn Đìa cũng tham gia cùng 2 mạn Đường và mạn Chợ. Từ đó được lưu truyền và tổ chức hàng năm vào ngày 3/3 âm lịch tại Lễ hội Đền Trấn Vũ.

Trước khi kéo co là nghi lễ dâng hương

Trước lễ hội, người dân làng Ngọc Trì đã chuẩn bị tuyển lựa người kéo co. Tiêu chuẩn đầu tiên để được lựa chọn là gia đình có năm đời sinh sống ở làng trở lên và có nền nếp, gia giáo chuẩn mực. Ngọc Trì có ba mạn: mạn Đường, mạn Đìa, mạn Chợ. Mỗi mạn được cử một đội kéo co đại diện. Đến ngày hội làng, các mạn dâng lễ vật lên Thánh tại đền Trấn Vũ rồi mới bước vào thi đấu.
Mỗi đội kéo co từ 15, 17 hoặc 19 người tùy theo từng năm và có một tổng cờ. Trai kéo co cởi trần, mặc quần ngắn, buộc thắt lưng đỏ, đầu chít dây đỏ in tên từng mạn. Tổng cờ mặc áo đỏ, đội khăn đỏ. Sau khi lễ Thánh xong, hai phe bắt đầu tiến hành kéo co.

Ba mạn tham gia thi đấu mạn Đường, Mạn chợ, mạn Đìa

Trước khi kéo, dây song được nêm chặt ở lỗ cột. Trai kéo co ngồi chân co chân duỗi, trong đội hình từng phe, lần lượt ngồi xen kẽ, người quay mặt bên này, người bên kia của song. Mỗi người một tay duỗi thẳng, tay kia co trước ngực, song được kẹp chặt dưới nách của tay co. Sau khi có hiệu lệnh bằng ba hồi trống khẩu, nêm được tháo ra, hai Tổng phất cờ hô "í a, kéo". Tổng cờ chạy lên chạy xuống, quệt lá cờ lệnh vào mặt, vào đầu các trai kéo của phe mình vừa để làm hiệu khi nào kéo, khi nào nghỉ, vừa để cổ vũ, tiếp thêm sức mạnh cho đội kéo.

Các thành viên ra sức thi đấu giành chiến chắng cho mạn của mình

Điểm độc đáo là mặc dù mỗi mạn có một đội kéo co, song dù là người dân ở mạn nào cũng đều mong đội mạn Đường thắng. Vì họ quan niệm mạn Đường (cộng đồng cốt lõi về trồng trọt) mà thắng nghĩa là năm đó dân làng làm ăn rất tốt, mùa màng bội thu, người dân khỏe mạnh...

Các bên thi đấu quyết liệt

Nghi lễ "Kéo co ngồi" là một trong những nội dung quan trọng của lễ hội truyền thống hàng năm tại Đền Trẫn Vũ của nhân dân thôn Ngọc Trì, phường Thạch Bàn, được tổ chức vào ngày 3-3 Âm lịch. Điểm độc đáo của trò diễn kéo co phải được tuân thủ nhiều nghi thức chặt chẽ, từ việc chọn người tham gia, cho đến việc thực hành kéo co.

Đông đảo du khách tham dự và cỗ vũ cho các mạn thi đấu

Nghi lễ kéo co được người dân Thạch Bàn gìn giữ bền vững suốt những năm qua. Cả cộng đồng tham gia tự nguyện, không hề vụ lợi hoặc mang tâm lý thắng thua. Mặt khác, nghi lễ kéo co cũng như nhiều nghi lễ, tập quán xã hội khác của làng đã góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy sự đoàn kết, cố kết cộng đồng.

Hải Yến