Tết Chôl Chnăm Thmây của đồng bào Khmer tại “Ngôi nhà chung”
(LVH) - Ngày 19/4, trong chuỗi các hoạt động Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam năm 2025, tại không gian chùa Khmer, Làng dân tộc III, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô - Sơn Tây - Hà Nội), đồng bào dân tộc Khmer đến từ tỉnh Sóc Trăng đã tổ chức đón Tết Chôl Chnăm Thmây. Các nhà sư, tăng ni phật tử và đồng bào đến chiêm bái và thực hiện các nghi thức.
Các nhà sư, tăng ni phật tử và đồng bào đến chiêm bái và thực hiện các nghi thức.
Bun Chôl Chnăm Thmây - Tết Nguyên Đán hay còn gọi là Tết vào năm mới hay lễ chịu tuổi được tổ chức hàng năm vào các ngày 13,14 và 15 tháng 4 nếu là năm nhuận thì tổ chức vào ngày 14,15 và 16 tháng 4 dương lịch. Tết Nguyên Đán của người Khmer nhằm tháng Chetr hoặc Pih sak Âm lịch Khmer, là tháng hoàn tất công việc đồng áng, rảnh rỗi hơn các tháng khác trong năm và là tháng vui chơi thoải mái. Trước khi vào Bun Chôl Chnăm Thmây, trong chùa cũng như trong nhà đều trang hoàng sạch sẽ để đón năm mới. Hàng năm Tê vah đa đều thay phiên nhau xuống trần thế để trị vì Bun chôl Chnăm Thmây được tổ chức trong vòng 3 ngày.
Lễ tắm Phật tại chùa
Ngày thứ nhất gọi là Thngay Chôl Chnăm Thmây (ngày vào năm mới) (lễ rước “Mâh Sangkran mới”). Lễ này có thể tổ chức sớm hay muộn trong ngày, miễn là chọn đúng giờ tốt, theo quan niệm của người Khmer mọi người được tắm gội, mặc quần áo đẹp, mang nhang đèn, lễ vật đến chùa dâng lên các vị sư và được nghe các vị chúc tụng năm mới. Dưới sự điều hành của ông Acha, mọi người xếp hàng đi vòng quanh chính điện 3 vòng để làm lễ chào mừng năm mới.
Dưới sự điều hành của ông Acha mọi người xếp hàng đi vòng quanh chính điện 3 vòng để làm lễ chào mừng năm mới.
Ngày thứ hai gọi là Thngay Von-boch: Theo phong tục truyền thống mỗi gia đình làm lễ dâng cơm buổi sớm và buổi trưa cho các vị sư sãi. Theo đạo Phật Tiểu thừa, thì các ngày lễ tín đồ đi chùa lạy Phật có bổn phận mang cơm và thức ăn dâng cho sư sãi và lắng nghe các vị chúc tụng, cầu an, thuyết pháp giảng đạo, rồi các thanh niên nam nữ vui chơi trước sân chùa. Sau đó buổi chiều, tiến hành lễ đắp núi cát, gọi là Puôn-phnum-khsach. Để đắp núi cát, người ta dùng cát sạch đổ thành đống bên ngoài hành lang trước sân chùa. Theo sự hướng dẫn của các vị Achar, người ta lấy cát đắp 9 ngọn núi nhỏ gồm 8 ngọn ở 8 hướng và 1 ngọn ở chính giữa. Ngọn chính giữa tượng trưng cho trung tâm trái đất, còn lại tượng trưng cho bốn phương, tám hướng của vũ trụ. Đắp núi xong, người ta dùng tre (hoặc vật liệu khác) rào quanh 9 ngọn núi này.
Nghi thức đắp núi cát
Tiếp theo là đến phần lễ quy y cho núi, đến ngày hôm sau thì làm lễ xuất thế. Tất cả các nghi lễ này đến ngày nay được gìn giữ gọi là Anisong Puôn Phnom khsach nghĩa là phúc duyên đắp núi cát. Tục đắp núi cát có ý nghĩa ngăn trở ma quỷ và những điều xấu, đồng thời nhắc nhở mọi người nên tích phúc để ngày một cao vời, lớn lao như núi và lan dần khắp bốn phương, tám hướng. Người Khmer dù bận bịu đến đâu thì tết đến cũng phải đi chùa, đặt biệt là tham gia đắp núi cát. Họ coi đây như là hành động tưởng nhớ tổ tiên vừa tích đức để cuộc sống hiện tiền được tốt đẹp hơn. Quả là giá trị nhân văn không nhỏ gợi lại và vang ngân từ một tập tục cổ xưa cũ đồng bào.
Ngày thứ ba gọi là Thngay Lơn-săk (ngày thêm tuổi), mới chính là ngày chính cũng là ngày cuối tết, tương tự như hai ngày đầu, sau khi đã dâng cơm sáng cho các vị sư ở chùa, người ta làm lễ tắm tượng Phật bằng nước có ướp hương thơm, để tỏ lòng tưởng nhớ và biết ơn đức Phật, rồi chúc mừng cha mẹ, ông bà, dâng bánh trái để tạ ơn, đồng thời cũng để rửa những điều không may của năm cũ để sang năm mới vạn sự như ý.
Tết Chol ChnămThmây thu hút đông đảo Phật tử tham dự
Tết Chôl Chnăm Thmây của đồng bào Khmer tổ chức tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam nhằm quảng bá, giới thiệu với đồng bào, du khách trong và ngoài nước về nét đẹp lễ hội truyền thống, không khí đón Tết cổ truyền của dân tộc Khmer Nam bộ. Tết Chôl Chnăm Thmây có ý nghĩa rất quan trọng đối với đồng bào Khmer vì đây vừa là ngày mở đầu năm mới, mở đầu thời vụ mới, cũng là ngày hạnh phúc tươi vui trong năm. Tết còn là cơ hội để chúng ta hiểu hơn về cội nguồn dân tộc, nhằm góp phần lưu giữ, bồi đắp những nét đẹp truyền thống của nền văn hóa dân tộc Khmer. Tết Chôl Chnăm Thmây là nét văn hóa độc đáo của đồng bào Khmer đã và đang được gìn giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Thúy Nga