Nghệ thuật múa dân gian truyền thống của dân tộc Mường

(LVH) - Trong các loại hình nghệ thật dân gian truyền thống, hoạt động diễn xướng của người Mường trong các nghi lễ, lễ hội và đời thường luôn kèm theo các điệu múa, trong đó có nhiều loại hình múa dân gian sinh động. Tuy nhiên, do điều kiện lịch sử, nhiều giá trị múa truyền thống của người Mường đã bị mai một.

Múa trống đồng là một hình thức biểu diễn đánh trống đồng được cách điệu như là điệu múa. “Đánh” trống ở đây thực chất là dùng dùi trống để tạo ra những âm vang trầm bổng của trống đồng. Lối biểu diễn này cũng thấy ở người Mường (Phú Thọ) trong các trò diễn diễn chàm thau (đâm trống đồng) và đâm đuống. Điệu múa này có nhiều người tham gia và có sự kết hợp nhịp điệu để tạo ra một âm thanh trầm bổng mà hùng tráng của trống đồng. Người Mường Hoà Bình cũng có múa đâm đuống, còn người Thái Mai Châu thì gọi là múa keng loóng. Điệu múa này động tác đơn giản nhưng ngoài việc đâm vào đuống, những người múa còn nhảy múa xung quanh trước khi giã vào đuống như mô phỏng những động tác giã gạo ngày thường.

Múa Chằm thau (Múa trống đồng) của đoàn nghệ nhân dân tộc Mường (HòaBình) tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô - Sơn Tây - Hà Nội)

Múa cờ là một hình thức múa tế lễ, thường chỉ diễn ra ở nhà lang. Tham gia múa cờ là những người nhận ruộng của nhà lamg, khi nhà lang có người chết phải đến phục dịch tang lễ. Số lượng người múa khá đông, tuỳ theo số người phụ thuộc vào nhà lang. Do đó, nhìn số lượng người múa, người ta cũng có thể đoán biết được sự giàu có của nhà lang ấy thế nào. Theo hiệu lệnh của những người hướng dẫn, theo nhịp chiêng, trống, những người múa thực hiện các động tác khác nhau như nhấc cờ, bật cờ xuống, quấn cờ, dựng cờ lên, vác cờ lên vài, quay mặt bên phải, chạy vòng, đứng nghiêm, thả cờ, cắm cờ trước mặt.... Những động tác ấy được lặp đi lặp lại nhiều lần, người múa mặc trang phục quần áo kiểu lính màu đỏ. Địa điểm múa là khu vực quanh chỗ nhà để xe ngoài cánh đồng. Điệu múa này đòi hỏi sự đồng điệu và nghiêm túc, không được nhốn nháo, lộn xộn.

Phụ nữ Mường múa Đâm đuống - gõ máng theo nhịp điệu 

Múa quạt ma là một hình thức múa tín ngưỡng khác của người Mường. Múa này còn gọi là tế quạt ma, được tiến hành khi nhà có tang, từ khi xảy ra đám tang cho đến lúc đưa người chết về nơi yên nghỉ. Tham gia múa quạt mà là tất cả các con dâu trong gia đình người chết. Họ được sắp sếp theo thứ bậc từ dâu cả đến các cô dâu ở bậc thấp nhất, đứng xung quanh quan tài người chết. Động tác múa đơn giản, người múa quay mặt về phía thầy mo, một tay cầm quạt che trước ngực, một tay cầm gậy chống xuống đất múa theo nhịp chiêng của thầy mo và động tác từ người dâu cả đến người dâu cuối cùng theo thứ tự đuổi nhau bằng động tác múa hình sóng lượn. Mục đích của múa này nhằm tỏ lòng thương tiếc và yêu quý người đã chết, dâu hiền quạt mát cho linh hồn người chết thanh thản ở cõi bên kia. Ngoài ra, người Mường còn có một số loại hình múa như múa mặt nạ, múa mặt mẻ, đập nàng khót... Đa số các điệu múa là dạng diễn xướng nghi lễ phong tục và có tính chất trò diễn ở các ngày hội Mường.

Thúy Nga (TH)