Tái hiện Lễ hội cầu mưa của dân tộc Khơ Mú

(LVH) - Sáng nay, 16/11/2015, tại làng dân tộc Khơ Mú, Khu các làng dân tộc I, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) đồng bào dân tộc Khơ Mú đến từ tỉnh Điện Biên đã tái hiện Lễ cầu mưa, nghi lễ nông nghiệp đặc trưng tiêu biểu trong đời sống kinh tế cũng như văn hóa truyền thống của người Khơ Mú. Đây là một trong những hoạt động nằm trong khuôn khổ Tuần "Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản văn hóa Việt Nam" được tổ chức tại "Làng" từ ngày 15/11 đến 23/11/2015.

Lễ cầu mưa (tê hội cơ mạ) có từ xa xưa, tồn tại trong tâm thức của người Khơ Mú và thường được tổ chức vào ngày 15 tháng 4 hàng năm. Người Khơ Mú quan niệm rằng sau khi gieo hạt, với ước nguyện vụ mùa năng suất cao, phải tổ chức lễ hội cầu mưa, cầu mong các thần linh che chở cho con người, bảo vệ mùa màng khỏi hạn hán và cầu cho mưa thuận cho gió hòa, cây trồng tốt tươi, mùa màng bội thu, nhà nhà no ấm.

Với người Khơ Mú, lễ hội cầu mưa gồm hai phần: phần lễ là nghi thức cúng mời các vị thần linh về hưởng thụ đồ lễ; phần hội là múa hát, vui chơi các trò chơi dân gian dân tộc.

Đầu tiên là lễ cúng tổ tiên. Lễ này được làm tại nhà thầy cúng. Mâm lễ vật cần chuẩn bị đặt dưới bàn thờ tổ tiên tại nhà thầy cúng gồm có: gà trống được luộc chín chặt sẵn, đĩa xôi, hai đôi đũa, hai cái thìa, một bát canh, một bát ớt, một chai rượu, một ít nước sạch. Sau khi chuẩn bị xong, thầy cúng khấn mời tổ tiên của gia đình, tổ tiên của bà con dân bản, vừa khấn mời, vừa làm động tác cúng. Tay thầy cúng nắm cơm nếp với thịt gà để trên mâm cúng với quan niệm mời ông bà, tổ tiên hưởng thụ đồ lễ.

Tái hiện lễ cúng tổ tiên tại nhà thầy cúng

Sau lễ cúng tổ tiên, là lễ cúng cầu mưa trên nương. Lễ vật cúng cầu mưa gồm có: 2 con gà (1 trống, 1 mái), hai bộ quần áo của phụ nữ, một vòng tay, một vòng cổ, 4 loại vải màu tự dệt của dân tộc Khơ Mú (xanh, đen, trắng, đỏ), hai chén rượu đặt trên đĩa, một chai rượu, vôi, lá trầu, thuốc lá, xôi, muối, một bát canh, một quả bầu đựng nước và 4 bông lúa để cúng xin mưa về cho cây lúa tốt tươi. Lễ vật sau khi chuẩn bị xong, được mang ra mảnh nương đã được chọn trước đó và đã được bà con dân bản dọn dẹp sạch sẽ, mâm lễ sẽ được đặt xuống mảnh nương, trên phên tre đã được dựng sẵn và bên cạnh có cây chuối có đủ cả gốc lẫn ngọn.

Thầy cúng quỳ gối xuống đất, tay tung đoạn tre đã bổ đôi xin quẻ

Thầy cúng thắp nến sáp ong cắm lên mâm lễ, rót rượu vào 2 cái chén và vái lạy bốn hướng và khấn thần linh. Trong lúc đang khấn, tay cầm 1 đoạn tre bổ làm đôi, thầy cúng quỳ gối xuống đất và tung đoạn tre đã bổ đôi đó trên mặt đất. Nếu hai mặt tre cùng ngửa có nghĩa các vị thần chưa nhận, khi một bên ngửa, một bên úp thì đã đồng ý, nhưng khi cả hai cùng úp xuống mặt đất thì khi đó, các vị thần thánh đã nhận đồ lễ của thôn bản.

Thầy cúng cầm quả bầu đựng nước dội lên lá chuối và vẩy nước vào những người đến dự lễ

Khấn xong, thầy cúng tay cầm quả bầu đựng nước dội lên lá chuối đồng thời vẩy nước vào những người đến dự lễ, với quan niệm rằng, những giọt nước từ quả bầu đó là những giọt nước linh thiêng của thần linh về dự lễ sẽ thụ lễ và sẽ đáp ứng nguyện vọng của bà con dân bản.

Đưa lễ vật ra khu đất bằng phẳng cúng thần thổ địa

Lễ cúng thần thổ địa

Nghi lễ cầu mưa trên nương kết thúc, thầy cúng sẽ làm lễ cúng thần thổ địa, mời thần thổ địa về chơi hội. Đồng bào cho rằng, thần thổ địa là vị thần cai quản và bảo vệ bản làng trước điều xấu, cái ác. Vì vậy để nhảy múa không ngã, uống rượu không say, không cãi nhau… thầy khấn mời thần thổ địa về cùng chung vui, phù hộ cho bà con trong bản. Mâm lễ cúng thần thổ địa gồm có hai con gà (1 trống, 1 mái), hai chén rượu, 1 bát canh, 1 đĩa trầu, được dâng cúng cùng với các đồ chơi nhạc cụ của phần hội. Thầy cúng chắp tay lạy 1 lạy và khấn thần thổ địa. Sau khi thầy cúng xong, bà con dân bản cùng nô nức chơi các trò chơi, điệu múa, câu hát mang đậm bản sắc văn hóa của dân tộc Khơ Mú, như: kéo co, múa tầm đao, múa tăng bu, ném còn, múa sạp…

Tái hiện cuộc sống lao động của đồng bào Khơ Mú qua một số trò chơi

Nhảy sạp

Kéo co

Lễ hội cầu mưa của đồng bào Khơ Mú thể hiện tinh thần lạc quan của đồng bào, niềm tin vào cuộc sống, thiên nhiên, những ước muốn về một cuộc sống no đủ, hạnh phúc. Đây cũng là dịp để đồng bào gặp gỡ, trao đổi kinh nghiệm sản xuất, hỏi thăm sức khỏe nhau, được tham gia vào các điệu múa, trò chơi dân gian mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống, là dịp để đồng bào Khơ Mú giới thiệu tới nhân dân, du khách thập phương nét sinh hoạt tín ngưỡng văn hóa độc đáo, qua đó, tăng cường giao lưu, nâng cao sự hiểu biết lẫn nhau giữa các cộng đồng dân tộc.