Lễ mừng thọ của người Dao đỏ

(LVH) - Sáng ngày 18/4, hòa chung vào không khí của các hoạt động chào mừng Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam (19/4) tại “Ngôi nhà chung”, đồng bào dân tộc Dao đỏ (thôn Gốc Mít, xã Tân Thành, huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang) đã giới thiệu tới du khách trích đoạn “Lễ mừng thọ” cho người già tại không gian nhà dân tộc Dao, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

Cũng như nhiều dân tộc khác, người Dao Tuyên Quang quan niệm trong vũ trụ tồn tại cõi âm và cõi dương. Cõi dương luôn hiện hữu, cõi âm luôn vô hình nhưng lại có tác động đến đời sống tâm linh của con người. Bản thân con người luôn tồn tại phầm xác và phần hồn, người Dao gọi vía là chỉu vần, đàn ông có 7 chỉu vần, đàn bà có 9 chỉu vần. Theo tâm thức, sở dĩ con người sống được là do hồn vía, hào quang ánh sáng, lục mạch hội tụ đủ trong người. Theo vòng quay, cứ 12 năm quay lại năm tuổi. Thông thường đến tuổi 49 con người bắt đầu có dấu hiệu của tuổi già như đau ốm, hay gặp vận hạn…tức là lúc đấy hồn đã vơi, cây đã úa, cầu mệnh đã bị mục. Nên người ta tổ chức Lễ mừng thọ để trình lên Ngọc Hoàng, Nam Tào, Bắc Đẩu gia hạn thêm cho người được làm thọ hết vận hạn, sống lâu, sống vui. Lễ mừng thọ thường được tổ chức vào ngày sinh nhật của người được mừng thọ.

Thầy gốc (bên trái) và thầy ngọn (bên phải) chủ trì buổi lễ

Để chuẩn bị cho Lễ mừng thọ, một đàn cúng lễ được dựng trước sân nhà gồm: cầu giải hạn, một thủ lợn, một con gà sống, một con gà luộc chín, một khổ thịt lợn, hai chai rượu bằng gạo nếp, 5 chén rượu, 7 cây đèn, gạo thắp hương, một giá gỗ 3 cấp để lên thiên đình gặp Ngọc Hoàng.

Thông thường vào 6 giờ sáng, thầy bắt đầu hành lễ. Lễ mừng thọ gồm hai thầy cúng là thầy gốc và thầy ngọn, trong đó thầy gốc là chính. Trước tiên thầy trình báo lên tổ tiên, các vị thần về lí do buổi lễ. Sau đó, một người trong gia đình đi lên rót rượu, thắp hương vái lạy. Hành động này kết thúc việc trình báo, đã mời được tổ tiên về chứng giám cho buổi lễ.

Người được làm Lễ mừng thọ

Trước tiên là lễ giải hạn, thầy gốc đọc những lời cúng, lời hát. Những lời ca đều mang nghĩa tập hợp binh mã, chép lễ và hành trình dâng lên thiên đình gặp Ngọc Hoàng. Sau khi nhận được lời tấu của thầy cúng, thì Ngọc Hoàng đã đồng ý xuống hạ giới để cùng với tổ tiên gia chủ chứng giám nghi lễ giải hạn, mừng thọ cho người được giải hạn. Ngọc Hoàng đã xuống chứng giám cho buổi lễ và cho phép các quan binh, hòa mã là các con Diều hâu, Hổ, Ngựa, Rồng đi lấy hồn của người được giải hạn và mừng thọ.
“Tôi là con Diều hâu, tôi nghe tin ở đây có người già yếu, tôi về đây đi lấy hồn, lấy vía của người này còn thất lạc ở trên trời về.
Tôi là con Hổ, tôi nghe tin ở đây có người già yếu, tôi về đây đi lấy hồn, lấy vía của người này còn thất lạc ở trong rừng về.
Tôi là con Ngựa, tôi nghe tin ở đây có người già yếu, tôi về đây đi lấy hồn, lấy vía của người này còn thất lạc ở trên đường về.
Tôi là con Rồng, tôi nghe tin ở đây có người già yếu, tôi về đây đi lấy hồn, lấy vía của người này còn thất lạc ở dưới nước về”.

Thầy cúng giao nhiệm vụ cho các quan binh, hòa mã

Sau khi đã gọi và giao nhiệm vụ cho các quan binh, hòa mã xong thì thầy gốc quăng gạo cho 72 âm binh lên đường cùng với các quan binh, hào mã tụ hồn vía cho người được mừng thọ và mừng thọ.

Người dắt, người che ô đi cùng người được giải hạn ngồi ở vị trí trung tâm của buổi lễ để tụ hợp lại hồn vía. Thầy cúng cùng với quan binh, hòa mã tụ hợ lại hồn vía của người được giải hạn, mừng thọ. Thầy cúng quyết để không có một thế lực nào có thể lấy đi hồn vía của người được mừng thọ nữa.

Người được mừng thọ đi qua cầu giải hạn

Sau khi nghi lễ giải hạn được hoàn thành, thầy cúng tiếp tục làm Lễ mừng thọ với nghi lễ rước đèn, mục đích rước đèn để nâng cao hào quang, ánh sáng, lục mạch của người được giải hạn và mừng thọ lên cao tránh xa tà quái, để sống lâu, sống khỏe, sống trường thọ. Phía trung tâm của buổi lễ là chiếc cầu giải hạn, mừng thọ đã được bố trí hết sức cầu kỳ với một tấm vải trắng trên cầu tượng trưng cho mạch nối từ hạ giới lên thiên đình, trên cầu giải hạn có 8 trụ cột, mỗi trụ cột là 8 cây tre tượng trưng cho các gốc mầm của sự sống để người mừng thọ được sống lâu, sống khỏe. Bên đầu cầu là con gà hiếm, theo quan niệm của người Dao đỏ tỉnh Tuyên Quang thì con gà mang ý nghĩa đặc biệt, nó sẽ báo tất cả các vận hạn cho gia chủ khi cất tiếng gáy và mang lại những điều may mắn cho gia chủ.

Thầy cúng hỏi các quan binh, hòa mã: “Tôi là người đến từ Tuyên Quang tỉnh, Hàm Yên huyện, Tân Thành xã, Gốc Mít thôn tôi đưa người này đón hồn đón vía qua cầu giải hạn.

Đông đảo du khách tham dự Lễ mừng thọ đi qua cầu giải hạn cầu mong sức khỏe, ấm no, hạnh phúc

Các qua binh hòa mã đang dẫn dắt hồn vía của người được mừng thọ qua cầu giải hạn, mục đích xua tan và ngăn chặn tất cả vận hạn còn đeo đuổi mang lại điều may mắn và trường thọ cho người được mừng thọ. Kết thúc Lễ mừng thọ, mọi người cùng nhau đi qua cầu giải hạn để được Ngọc Hoàng ban cho sức khỏe, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Du khách thưởng thức ẩm thực của đồng bào Dao đỏ

Mừng thọ cho người cao tuổi của người Dao nói riêng và các dân tộc nói chung là một truyền thống có từ lâu đời, việc mừng thọ không chỉ thể hiện quan niệm về tâm linh, về lòng kính trọng đối với ông bà, cha mẹ mà còn là lúc để con cháu nhìn lại mình đã làm được gì để ông bà, cha mẹ tự hào lấy đó làm niềm vui sống lâu, sống khỏe với con cháu.

Hải Yến (Ảnh: Đào Loan)