Lễ cúng thần rừng của dân tộc Pu Péo (Hà Giang)

(LVH) - Sáng 23/11, đồng bào dân tộc Pu Péo đến từ thôn Chúng Trải, xã Phố Là, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang về tham gia Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam” năm 2019 đã tái hiện Lễ cúng thần rừng - Di sản Văn hóa phi vật thể của dân tộc mình tại không gian làng dân tộc Pu Péo, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

Lễ Cúng Thần rừng là nghi lễ gắn liền phong tục tập quán của người Pu Péo. Hàng năm vào ngày 6 tháng 6 âm lịch, đúng tiết giao hòa của trời đất, người Pu Péo tổ chức cúng rừng để bày tỏ lòng biết ơn trời đất, các vị thần và tỏ lòng biết ơn tổ tiên đã phù hộ cho dân làng dược bình an, lợi lợi.

Đồng bào Pu Péo chuẩn bị đồ cúng

Lễ Cúng rừng đặc biệt quan trọng với người Pu Péo bởi quan niệm từ xa xưa cha ông đã để lại trở thành phong tục gắn liền với đời sống tín ngưỡng của họ, trong bất cứ dòng họ nào đã là người dân tộc Pu Péo, khi chết được đủ 03 năm thì đều được con cháu đưa linh hồn vào ngụ ở trên những cây cổ thụ trong khu rừng nguyên sinh linh thiêng cùng với thần rừng và tổ tiên ngàn đời của họ. Bởi vậy rừng đặc biệt thiêng liêng với người Pu péo, họ có ý thức bảo vệ rừng rất nghiêm ngặt, mỗi cánh rừng coi như một cấm địa mà người dân tộc khác không thể bước vào chặt phá tùy tiện được.

Thầy cúng Tráng Min Hồ thực hiện các nghi lễ

Lễ cúng được kết cấu 2 phần: Phần lễ và phần lồng ghép múa, hát dân gian và các trò chơi dân gian. Đồ lễ chuẩn bị gồm có: Giàn lễ bằng tre để bày đồ lễ lên trên và đặt cả lễ ở dưới đất lót lá dong hoặc lá chuối. Lễ tế sống: 2 đôi gà sống và mái, 01 con dê có sừng, mâm lễ trên giàn tre (các phần cơm thịt hoặc trứng), hương, tiền vàng, đèn dầu hoặc nến cốc. Lễ chín: Gà luộc 02 con, lòng dê luộc chín (hoặc lòng lợn luộc gồm lòng non, lòng già, gan, phổi) và 01 miếng thịt luộc, cơm tẻ 50 bát, trứng luộc 50 quả, rượu 03 chai. 

Lễ cúng tế dê sống

Trong khuôn khổ chương trình, Lễ cúng Thần rừng được lược bớt và chỉ tái hiện qua 6 phần cúng, do thầy cúng Tráng Min Hồ thực hiện:
Trước tiên, Lễ cúng gọi Thần Rừng và các vị Thần (Cơm và trứng được bày lên trên giàn tre từ đầu đến cuối buổi lễ). Với nội dung mời các vị thần linh cùng về nhận các đồ lễ và dự hưởng bữa cơm của dân làng.

Tiếp đó, lẽ cúng tế gà sống (một đôi gà trống mái): Nhằm để tỏ lòng biết ơn trời đất và các vị thần đã phù hộ cho dân bản được khỏe mạnh, làm ăn có bát ăn, bát để, cầu xin các vị thần che chở cho các gia đình không bị tà ma làm hại, gia xúc gia cầm, cây trồng không bị dịch bệnh,...

Tiếp theo, lễ cúng tế dê sống:  Mời các vị thần linh về hưởng giấy vàng bạc và dự bữa cơm của tất cả dân làng, đến chứng nhận con dê về chăn thả và phù hộ cho chúng con được khỏe mạnh, bình an, nhà nhà may mắn, dê, bò,lợn, gà, cây trồng không bị dịch bệnh,...

Thầy cúng thực hiện lễ cúng gà luộc chín

Sau lễ cúng dê sống là lễ cúng gà luộc chín: gà trống đỏ, con gà mái đen, 4 ly rượu thơm, 2 bát lòng gà, các thần ăn rồi cho tất cả chúng con cùng ăn, cùng hưởng lộc của các thần. Xin các vị Thần báo cho xem xương gà cho hiện lên 4 lỗ tốt, đừng thêm lỗ khác ở bên cạnh, cho 4 lỗ bằng vuông, lỗ tốt thì lấy sáp ong gắn vào, lỗ xấu thì đừng cho nhìn thấy.

Tiếp nữa, lễ cúng lòng dê luộc chín (lòng được chia làm 4 phần): Mời các thần cùng ăn thử, 4 bát lòng, tim gan phổi có cả nước canh và 4 ly rượu để cúng, mời các vị thần ăn trước, cho người ăn sau, thần ăn hưởng hương khói, người ăn lại của thần cho được may mắn khỏe mạnh lại làm lễ lần sau.

Cuối cùng, lễ cúng giao cơm cho thần: Sau khi làm xong các phần lễ, thầy cúng giao đủ 10 phần cơm phần thịt ở trên giàn cho đại thần cai quản các thần bề dưới, thiếu đâu không đủ, thần chia cho đủ, đủ cho các thần. Cầu mong các thần cùng phù hộ, che chở cho chúng con được mưa thuận gió hòa, nhà nhà bình an, có tài có lộc, lúa ngô tươi tốt, dê ngựa đầy chuồng, nhà nhà nay mắn, con cháu sung túc...

Sau khi kết thúc phần lễ, phần hội diễn ra trong không khí sôi nổi với những lời hát, điệu múa và chơi trò chơi dân gian như chơi đu quay, bập bênh, ném quả Lay Púc, đẩy gậy, đánh yến, đánh cù.

Thầy cúng xem xương gà đoán vận mệnh may rủi của gia chủ hoặc dân làng

Lễ cúng thần rừng là một nét sinh hoạt văn hóa tinh thần đặc sắc gắn với sinh hoạt tâm linh tín ngưỡng của người Pu Péo ở thôn Chúng Trải, xã Phố Là huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang, phản ánh niềm tin của con người với thiên nhiên và ý thức hướng về tổ tiên nguồn cội, tưởng nhớ tới ông bà tổ tiên đã phù hộ cho cháu con may mắn, mạnh khỏe, làm ra của cải. Cũng là dịp để mỗi người con dân tộc Pu Péo thắt chặt mối đoàn kết thương yêu giúp đỡ lẫn nhau. Đồng thời, có ý nghĩa quan trọng trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc như ngôn ngữ, phong tục tập quán của dân tộc Pu Péo, góp phần làm phong phú thêm sắc mầu văn hóa dân gian các dân tộc Việt Nam.

Phần hội diễn ra sôi nổi với nhiều trò chơi dân gian và lời ca điệu múa

Lễ cúng thần rừng với những lễ cúng hết sức mới lạ cùng với sự thân thiện của đồng bào đã thu hút du khách tham quan có mặt tại không gian nhà dân tộc Pu Péo để cùng tham dự phần lễ và hòa mình vào phần hội với những trò chơi dân gian độc đáo, cũng là dịp tìm hiểu văn hóa, giao lưu giữa du khách cùng cộng đồng các dân tộc và nhất là trong không khí của Tuần "Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam" tại không gian Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam.

Hải Yến