Tái hiện Lễ cầu mưa của dân tộc X’tiêng

(LVH) - Sáng 18/10, đồng bào dân tộc X’tiêng (tỉnh Bình Phước) đã giới thiệu tới du khách Lễ cầu mưa, đây là một trong những hoạt động chính của tháng 10 với chủ đề “Giai điệu núi rừng” tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

Đồng bào X'tiêng đang giã gạo chuẩn bị cho buổi Lễ 

Lễ hội cầu mưa là lễ hội truyền thống có từ lâu đời của người X’tiêng. Theo truyền thuyết của người X’tiêng, từ thuở hồng hoang, khi các thần còn chia xứ để dễ bề cai quản, ở xứ sở của người Jiêng (X’tiêng) độ ba bốn mươi mùa trăng rồi, trời không cho mưa xuống, con người chết nhiều vì không có nước uống, trên rừng củ mài, củ chụp cũng đã hết không còn gì ăn. Người xứ Jiêng phải mang cồng chiêng đến xứ khác để đổi lúa. Cứ một bộ cồng chiêng thì được một lượng lúa bằng nắp cồng, nắp chiêng. Một con người thì được một lượng lúa lấp đầy hai lỗ tai người đó. Người xứ Jiêng than khóc, tấu lên thần trời (thần Bra Ân - Bra Trôk), xin Người thương xót dân sóc, cho mưa xuống để trỉa lúa, trồng bầu, cho con cá vẫy lội, cho cái chum, cái ché đầy nước, cho thóc gạo đầy bồ. Thần Bra Ân - Bra Trốk thương tình mách rằng, người xứ Jiêng bấy nay không chăm cúng thần, thần mưa trách phạt mà thu con nước về nguồn. Nếu muốn mưa xuống, thì hãy làm lễ cầu, với đầy đủ lễ vật, thần mưa vui lòng mà ban nước xuống. Nghe lời, người xứ Jiêng về họp bàn dân sóc, bày sắm lễ vật cúng tế, quả nhiên mưa xuống như trút, cây cỏ xanh tươi, người người no đủ. Từ đó, người X’tiêng nhớ tích xưa, duy trì lễ hội cho đến ngày nay.

Các lễ vật dâng cúng các vị thần 

Lễ hội cầu mưa được tổ chức với ý nghĩa trước là tri ân các vị thần như: Bra Ân - Bra Trốk (Thần trời), Bra ter (Thần đất), Bra va (Thần lúa) … và rất nhiều các vị thần khác đã cho những cơn mưa để gieo trồng ở các vụ mùa trước, sau là cầu xin các vị thần ban cho thần dân X’tiêng và muôn loài những cơn mưa đúng thời điểm, mùa vụ để con người có nước sinh hoạt, gieo trồng.

Già làng thực hiện nghi lễ 

Lễ hội cầu mưa là một lễ hội tín ngưỡng phồn thực, cầu mong cho mưa thuận gió hoà, để vạn vật được sinh sôi nẩy nở.

Lễ hội cầu mưa là một nghi lễ khá phổ biến trong cộng đồng người X’tiêng ở Bình Phước cũng như các cư dân nông nghiệp phía Nam Trường Sơn - Tây Nguyên.

Người phụ nữ X'tiêng tay cầm một cái gáo bằng quả dừa khô múc nước ở 3 chum nước bày biện trong sân lễ,
vừa đi vừa vóc nước té vào cây nêu, té lên trời và té vào mọi người.

Hằng năm, vào độ tháng 2, 3 âm lịch, khi cái nắng mùa khô đã làm cây cỏ chết rũ ngoài đồng, trên nương cây lúa khô đòng, ngoài sông con cá bớt lội, con cua phơi càng nằm đợi; mùa gieo hạt sắp đến, người X’tiêng sẽ tiến hành lễ hội cầu mưa.

Để chuẩn bị cho một lễ hội, người X’tiêng phải tính toán và chuẩn bị từ trước theo sự phân công của chủ lễ, đảm bảo lễ hội được tổ chức suôn sẻ, thần linh vui lòng không trách phạt.

Các chàng trai X'tiêng trong điệu múa giã gạo 

Khi cây nêu được dựng lên, lễ vật được bày biện xong xuôi, đội cồng chiêng nổi lên, nam nữ trong bon sóc nắm tay nhau vòng tròn, chủ lễ (Già làng) tiến về phía cây nêu khấn to:
“Hỡi thần trời, thần đất, thần mưa, thần lúa! Mùa nắng đến đã lâu rồi, ngoài đồng cây cỏ chết khô, chim muông im tiếng, cây rừng héo úa, con người khát nước đã lâu, vụ mùa sắp đến. Hôm nay ngày lành tháng tốt, bà con dân sóc dựng nêu, giết gà, giết heo cúng đãi các thần. Trước tiên là cảm ơn các thần đã che chở, phù hộ mọi người có sức khỏe, làm lụng đủ ăn đủ mặc. Mời các thần về đây nhận lễ vật và chứng giám cho tấm lòng chúng tôi. Sau khi nhận lễ vật và vui cùng dân sóc thì xin các thần hãy ban phép để cho ông mưa trút nước, cho dân sóc gieo hạt, cho suối chảy cá lội, cây rừng đâm chồi nảy lộc, chim thú gọi bạn săn mồi, bà con trỉa lúa lúa tốt, trồng bầu bầu leo, cho heo gà đầy sân, cho thóc gạo đầy bồ,… Nếu được như vậy năm sau chúng tôi sẽ cúng lễ vật nhiều hơn vui hơn”. 

Dứt lời khấn, một phụ nữ tay cầm một cái gáo bằng quả dừa khô múc nước ở 3 chum nước bày biện trong sân lễ, vừa đi vừa vóc nước té vào cây nêu, té lên trời và té vào mọi người.

Các cô gái, chàng trai X'tiêng nhảy múa trong phần hội 

Tiếng cồng chiêng vang lên, dân làng nối đuôi theo vòng tròn quanh sân lễ, múa theo nhịp cồng chiêng, già làng lấy tiết gà phết lên cây nêu và cầm ống hút rượu cần, dân làng quây quần tiếp nối, cùng ăn cơm lam, uống rượu cần, diễn xướng giao duyên, cuộc vui cứ thế tiếp diễn.

Lễ cầu mưa của dân tộc X’tiêng là lễ đặc sắc và mang đậm nét văn hóa truyền thống. Đây cũng là ngày hội của buôn làng, đưa mọi người đến gần nhau hơn, hiểu nhau hơn, để chung sức xây dựng và phát triển bản làng.

Cộng đồng các dân tộc đang sinh hoạt hàng ngày tại "Ngôi nhà chung" trong vòng xòe đoàn kết

Rất đông du khách tham quan đã có mặt tại không gian làng dân tộc X’tiêng để theo dõi buổi lễ, bên cạnh việc chứng kiến các nghi lễ cúng độc đáo của đồng bào, du khách còn bị thu hút bới những nhịp chiêng vang vọng, tiếng chày giã gạo của những chàng trai, chiêm ngưỡng các cô gái X’tiêng với trang phục truyền thống say mê uyển chuyển trong điệu múa đặc trưng của dân tộc mình góp phần tạo không khí vui tươi và đem đến những trải nghiệm thú vị cho du khách tại “Ngôi nhà chung” của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.

Phạm Hương