Tái hiện Lễ cưới của người Pà Thẻn

(LVH) - Ngày 22/11, tại không gian Làng dân tộc I, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô - Sơn Tây - Hà Nội), đồng bào dân tộc Pà Thẻn đến từ Thôn My Bắc, xã Tân Bắc, huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang đã tái hiện Lễ cưới theo đúng nghi thức truyền thống của dân tộc mình tới du khách tham quan.

Trước khi đi đón dâu, nhà trai tập hợp mọi người để làm lý giao nhiệm vụ lần lượt cho quan làng và các thành viên của đoàn đi đón dâu

Nằm trong khuôn khổ Tuần "Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam" năm 2020 diễn ra từ ngày 16-23/11 với nhiều hoạt động hấp dẫn, ý nghĩa. Trong đó có Lễ Cưới của dân tộc Pà Thẻn vô cùng độc đáo và đặc sắc. Cộng đồng dân tộc Pà Thẻn đã lưu giữ và phát huy được nhiều phong tục tập quán truyền thống rất độc đáo của dân tộc mình, đặc biệt là nghi lễ ngày cưới, nam nữ người dân tộc Pà Thẻn khi đến tuổi trưởng thành được tự do yêu đương. Khi gia đình có con cái trưởng thành mà họ yêu nhau hoặc do mai mối, được cha mẹ đồng ý thì tiến hành làm đám cưới.

Đám cưới của người Pà Thẻn trải qua nhiều nghi lễ khác nhau, mỗi nghi lễ là một nét văn hóa rất độc đáo. Đây là nét đẹp truyền thống còn được gìn giữ nguyên bản trong đồng bào dân tộc Pà Thẻn tại Hà Giang.

Chủ nhà mời mỗi người 1 ly rượu và giao trách nhiệm cho đoàn phải đi đến nơi về đến chốn, ngày giờ hôm nay đi và ngày mai đến giờ này phải đón dâu về đến nhà…

Trước khi diễn ra Lễ cưới, gia chủ chuẩn bị nhân sự và đồ lễ đầu đủ đầy đủ.
Tại gia đình nhà trai: Trước khi đi đón dâu chủ nhà trai tập hợp mọi người để làm lý giao nhiệm vụ lần lượt cho quan làng và các thành viên của đoàn đi đón dâu. Chủ nhà bàn giao đồ lễ cho quan làng, chủ nhà mời mỗi người 1 ly rượu và giao trách nhiệm cho đoàn phải đi đến nơi về đến chốn, ngày giờ hôm nay đi và ngày mai đến giờ này phải đón dâu về đến nhà…

Chủ rể thực hiện các nghi thức ở nhà trai trước khi đi đón dâu

Quan làng nhận nhiệm vụ và hứa với chủ nhà trai sẽ đưa cô dâu về nhà an toàn, đi đến nơi về đến chốn, thuận lợi. Các thành viên trong đoàn giao nhiệm vụ cho quan làng. Nếu trong quá trình đi đón dâu có khó khăn gì vướng mắc thì quan làng sẽ có trách nhiệm giải quyết. Quan làng nhận nhiệm vụ và lễ vật rồi ra cửa trước. Sau đó, đại diện cho gia đình giao nhiệm vụ cho trưởng đoàn đón dâu. Trưởng đoàn đón dâu nhận nhiệm vụ và hứa sẽ đưa cô dâu về nhà an toàn. Sau đó cả đoàn xuất phát đi đón dâu.

Quan làng nhận nhiệm vụ và lễ vật rồi ra cửa trước đợi chú rể và cả đoàn cùng sang nhà gái để đón dâu về

Tại gia đình nhà gái: Lúc này, đoàn nhà trai đã đến nhà gái. Khi đến nhà gái, ông quan làng làm thủ tục xin phép được vào nhà trước, lúc đó nhà gái đã cửa đóng then cài, ông quan làng nói lý: “quan làng tôi đến ngoài cửa nhà bên ngoại tôi thấy có 2 cánh cửa khép, tôi cũng đến nói lý nếu hợp duyên, hợp số thì để tìm hạnh phúc cho hai đứa bên nội và bên ngoại” và xin nhà gái mở cửa để đón quan làng cùng đoàn đón dâu được vào nhà.

Đoàn nhà trai rất phấn khởi trên đường đi đón cô dâu

Đại diện bên nhà gái ra mở cửa và mời quan làng vào nhà, quan làng và phó quan làng vào nhà, bên nhà gái đón nhận lễ vật để dâng lên tổ tiên. Rồi bên nhà ngoại mời quan làng ngồi ( bên cạnh bàn thờ). Đại diện bên nhà ngoại rót nước mời quan làng, quan làng đón nhận bát nước và cảm ơn. Quan làng nói: Hàng trăm ngả đường quan làng không đi, quan làng đi thẳng đường hướng vào nhà ngoại, hàng trăm làng hoa quan làng không đi,quan làng đi thẳng vào hướng làng nhà ngoại, hàng trăm nhà hoa quan làng không đi , quan làng hướng thẳng vào nhà ngoại để tìm hạnh phúc cho đôi lứa, quan làng tôi đến để tìm hạnh phúc cho đôi lứa, chúc hai đứa hạnh phúc trăm năm như suối nước chảy, như đường chảy dài, là dâu hiếu thảo, xin chúc cho hai họ là một.

Sau khi quan làng cúng xong, quan làng xin phép bên nhà gái được đón cô dâu về

Khi quan làng nói xong phó quan làng mời rựơu nhà ngoại và nhà ngoại cũng mang rựơu ra rót mời lại quan làng và phó làng, sau đó quan làm lễ trao lễ vật cho nhà ngoại. Lễ vật gồm: 36 đồng bạc, Rượu, Bánh dày, 02 con Gà trống, Thịt lợn. Lúc này nhà ngoại đã nhận đủ lễ vật. Quan làng và ông ngoại bắt tay nhau chúc mừng hạnh phúc cho cô dâu và chú rể. Sau khi nhận đủ lễ vật thì nhà gái thì lúc này mới đồng ý cho phép trưởng đoàn đón dâu và con rể vào nhà; khi đoàn đón dâu đến trước cửa nhà thì đại diện nhà gái ra đón đoàn, thành phần gái được vào trước còn trưởng đoàn và con rể xếp hàng trước cửa nhà làm lễ cúi lạy 4 hướng Đông, Tây Nam, Bắc tượng trưng cho sự may mắn, bình an cho cả 2 gia đình.

Quan làng trao lễ vật của nhà trai cho cô dâu

Trưởng đoàn nhà trai mời ông ngoại ra đón con rể. Lúc này con rể và 2 phụ rể cúi lạy ông ngoại và anh em họ hàng và nhận làm con rể của gia đình nhà gái. Sau đó nhà gái đã nhận xong lễ vật của nhà trai mang đến, lúc này mới đón đoàn nhà trai vào vị trí ngồi. Tiếp theo quan làng làm lễ cúng tổ tiên, thần thổ công bên nhà gái và nhà gái mang mâm lễ đã xắp sẵn ra đặt trươc bàn thờ giữa nhà để cúng, quan làng bắt đầu bài cúng: Cầu xin tổ tiên của hai họ và thổ công về chứng kiến cho hai cháu hạnh phúc trăm năm, sống bên nhau trọn đời.

Chú rể rất vui khi chuẩn bi đón được cô râu về nhà

Khi quan làng đã mời tổ tiên hai họ và thổ công đến thì phó quan làng rót nước chè làm lễ mời tổ tiên hai họ và thổ công uống nước và báo cáo lý do. Sau khi làm xong các thủ tục dâng lễ, quan làng đứng dậy làm lễ xin tổ tiên được đón dâu về bên nhà trai. Để xin được con dâu thì quan làng bắt đầu cúng có sự chứng kiến của tổ tiên hai dòng họ và thổ công; Nội dung bài cúng: Đôi trai gái bà mẫu sinh ra cho hai đứa cùng chung một cầu từ đó hai đứa được chung một cầu: Quan làng tôi cúng cho hai đứa được cùng chung một cầu; đất trời sinh ra cho hai đứa thành vợ thành chồng thì hai đứa mới được thành vợ thành chồng, Quan làng tôi cúng cho hai đứa được thành vợ thành chồng. Sau khi quan làng cúng xong, quan làng xin phép bên nhà gái được đón cô dâu về. 

....cô dâu che khăn trước khi chú rể đến đón

Nhà gái đã đồng ý, sau đó quan làng xin phép về bên nhà trai trước. Trưởng đoàn xin phép bên gái cho con dâu trang diểm và xin được đón con dâu về bên nội. Nhà gái đồng ý cho con dâu trang điểm xong, phù dâu vào đón cô dâu trao cho chú rể. Trưởng đoàn nhà trai nói lý để cảm ơn và xin phép đưa con dâu về nhà trai.

Cô dâu chú rể hạnh phúc trong ngày cưới

Đoàn đón dâu xuất phát về nhà trai: Khi đón và đưa dâu đến nhà trai, đại diện gia đình nhà trai ra ngoài cổng đón con dâu và đoàn đưa dâu về đến trước cửa sân nhà trai và sắp đủ một mâm lễ gồm: 1 đầu lợn, 1 bộ nội tạng của con lợn, 10 cái chén, 2 trai rựơu sau đó mời đoàn đón dâu và đưa dâu đứng 2 bên mâm lễ làm lễ lạy các thần công thổ địa để báo cho các thần thánh biết rằng đã đón dâu về đến nhà trai, sau lễ lạy thần xong thì trong nhà bên nhà trai 2 ông quan làng đã đưa những người trong nhà trai và anh em bên nội ra khỏi nhà để tránh trước khi con dâu vào nhà ( Vì quan niệm ngày xưa cho rằng nếu bên nội không tránh lúc đó thì dâu về nhà mình về sau này sẽ coi khinh anh em bên nội). Sau khi con dâu vào nhà và đoàn đưa dâu vào vị trí ngồi ổn định thì 2 ông quan làng dẫn bố mẹ chú rể cùng anh em bên nội vào nhà bắt tay chào hỏi đoàn bên nhà gái. Sau đó mọi người cùng ăn cơm, uống rượu mừng, ca hát, nhảy múa để chúc mừng hạnh phúc cho cô dâu chú rể.

Của hồi môn của cô dâu trước khi về nhà chồng

Lễ cưới của dân tộc Pà Thẻn (tỉnh Hà Giang) còn giữ được nét phong tục độc đáo của đồng bào. Đồng thời, một số nghi thức lạc hậu, tốn kém lãng phí dần được thay thế và bãi bỏ, điều đó góp phần tích cực trong giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Pà Thẻn. Sau phần lễ cưới, du khách cùng hòa chung vào phần hội với các tiết mục hát dân ca và những điệu múa độc đáo của đồng bào dân tộc Pà Thẻn tại "Ngôi Nhà chung" giúp du khách hiểu hơn về nét văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Pà Thẻn, cùng đồng hành, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của cộng đồng 54 dân tộc.

Thúy Nga