Giới thiệu Lễ trỉa hạt của các dân tộc Tây Nguyên tại “Làng”
(LVH) - Ngày 10/3, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), các chủ thể văn hóa đến từ Tây Nguyên đã giới thiệu Lễ trỉa hạt - nghi lễ quan trọng, gắn liền với hoạt động sản xuất của dân tộc mình. Đây là một trong những hoạt động trong tháng 3 “Như hoa mùa xuân” diễn ra tại “Ngôi nhà chung” của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.
Từ bao đời nay các dân tộc Tây Nguyên còn nguyên những nét đẹp trong lễ cúng trỉa hạt với hình thức canh tác chọc lỗ, tra hạt. Đây là một lễ hội rất quan trọng để cầu xin các thần linh (các Yang) cho hạt giống khỏe mạnh cây cối lên nhanh, mưa gió thuận hòa, lúa về trĩu hạt, bắp thì đầy kho. Mong các vị thần che chở, trông nom nương rẫy và ước mong sẽ được một mùa bội thu, nhà nhà no ấm.
Cộng đồng dân tộc Tây Nguyên tại "Làng" (dân tộc Ê Đê tỉnh Đăk Lăk, dân tộc RagLai tỉnh Ninh Thuận, dân tộc Cơ Tu, Tà Ôi tỉnh Thừa Thiên Huế, dân tộc Xơ Đăng tỉnh Kon Tum, dân tộc Ba Na tỉnh Gia Lai) đang tổ chức các hoạt động hàng ngày tại Làng đã thực hiện tái hiện lễ cúng quan trọng này để giới thiệu với du khách đến tham quan.
Trước ngày Lễ, các trưởng làng và những người có uy tín trong buôn làng đã gặp gỡ, họp bàn và phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng làng về công tác chuẩn bị lễ trỉa hạt. Khoảng đất tra hạt mùa mới cũng đã được đồng bào chuẩn bị sẵn sàng.
Thầy cúng thực hiện nghi lễ
Các trưởng nhóm cùng tập trung ngồi tại phần chiếu đã chuẩn bị sẵn trước bàn lễ và cây nêu để thống nhất công việc; Các nhóm đồng bào trong buôn làng đang cùng chuẩn bị các lễ vật dâng cúng Yang.
Lễ vật chuẩn bị bao gồm: 03 con gà, 01 thủ lợn, thịt lợn, gạo nếp, ché rượu, hạt gống cho mùa trỉa hạt.
Trong cuộc họp bàn thống nhất giữa các trưởng làng và người uy tín trong buôn đã cử ra nghệ nhân Đinh Nim làng dân tộc Ba Na, nghệ nhân Hồ Văn Xưng dân tộc Cơ Tu là thầy cúng.
Khi các lễ vật đã chuẩn bị, 06 người phụ nữ đại diện cho 06 làng bê mâm lễ vật đã chuẩn bị sẵn sàng đưa đến gần cây nêu, thầy cúng sửa soạn mâm lễ sau đó ngồi trước mâm lễ phía sau là trưởng các làng Tây Nguyên và đồng bào trong buôn làng. Thầy cúng khui ché rượu mời Yang, dàn cồng chiêng tấu lên bài chiêng mời Yang và thầy bắt đầu khấn:
“Ơ Yàng! Ơ Yang…! Hôm nay là ngày lành tháng tốt, theo chu kỳ của mùa rẫy chúng con gồm có 06 dân tộc anh em vùng Tây Nguyên về hoạt động hàng ngày tại “Ngôi nhà chung” Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam, Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội. Rẫy đã phát rồi, mùa màng sắp trỉa, mong cho hạt lúa cùng các loại cây trồng ngô, khoai... được nảy mầm tốt.
Ơ Yang lễ vật đây rồi, Yang hãy về đây…Ơ yang…Các Yang hãy đích thân đến đây nghe lời thỉnh cầu của buôn làng cho nắng gió vừa phải, mưa thuận gió hòa, cả rẫy đầy lúa, con dế, con giun, con chim, các loại côn trùng không hại lúa, hại rẫy. Nhờ các Yang giúp chúng con trông nom nương rẫy để cây cối phát triển tốt tươi, mùa màng bội thu. Ơ Yàng, ơ Yang…Yang ơ!”.
Sau khi khấn xong, mọi người sẽ uống rượu cần, bắt đầu từ trưởng làng đến các thành viên trong buôn và những người tham dự.
Dàn cồng chiêng tấu lên, vòng xoang bắt đầu vui mừng lễ trỉa hạt sau đó đoàn người sẽ di chuyển đến các khoảng đất cần gieo trồng mùa vụ mới tiến hành trỉa hạt.
Đồng bào gieo hạt tại khoảnh đất đã chọn
Đồng bào di chuyển lần lượt từ các làng dân tộc Ê Đê sang làng dân tộc RagLai qua làng dân tộc Cơ Tu, làng dân tộc Tà Ôi, làng dân tộc Xơ Đăng. Các dân tộc đã chuẩn bị các gậy chọc lỗ theo truyền thống, gùi để hạt bắp khi di chuyển đến làng nào thì làng đó sẽ là chủ thể chính tra hạt các làng anh em hỗ trợ, có âm nhạc của làng đó thể hiện niềm hân hoan của buôn làng trong mùa rẫy mới. Ở khoảng đất trồng của mỗi làng sẽ có cắm một cây nêu theo truyền thống gia chủ sẽ tra hạt ngay ở gốc cây nêu còn các làng khác tra hạt ở xung quanh theo sự hướng dẫn của gia chủ. Điểm dừng tra hạt tại làng dân tộc Ba Na đồng bào sẽ chung vui sau một mùa trỉa hạt mới, cùng nhau chúc tụng mừng vui sau một ngày lao động mệt nhọc, niềm vui hân hoan, hi vọng màu xanh sẽ phủ khắp buôn làng, mùa màng bội thu, người người sức khỏe, ấm no.
Cộng đồng các dân tộc Tây Nguyên múa hát mừng Lễ trỉa hạt
Sau phần Lễ là phần hội với chương trình giao lưu văn nghệ của các cộng đồng dân tộc đang tham gia hoạt động hàng ngày tại Làng được diễn ra trong không khí thân tình, gần gũi.
Giới thiệu Lễ trỉa hạt và chương trình dân ca dân vũ tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam là hoạt động ý nghĩa và thiết thực do chính chủ thể thực hiện nhằm giới thiệu những nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc Tây Nguyên tới đông đảo du khách tham quan "Làng", đồng thời góp phần tăng cường tình đoàn kết, thể hiện khát vọng vươn lên làm chủ cuộc sống, làm chủ thiên nhiên của cộng đồng các dân tộc Tây Nguyên.
Phạm Hương (Ảnh: H.Nguyên)