Tái hiện Lễ tẳng cẩu của dân tộc Thái tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam

(LVH) - Sáng nay, 20/11/2015, tại không gian nhà dân tộc Thái, đồng bào dân tộc Thái (tỉnh Điện Biên) đã tổ chức tái hiện Lễ tẳng cẩu (hay Lễ búi tóc ngược), một phong tục mang bản sắc rất riêng trong đám cưới truyền thống của dân tộc Thái, đánh dấu bước ngoặt của người con gái Thái khi đến tuổi kết hôn. Đây cũng là hoạt động hưởng ứng của cộng đồng dân tộc Thái trong Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản văn hóa Việt Nam” năm 2015 tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

Lễ búi tóc ngược (tẳng cẩu hay khửu cẩu) diễn ra với mục đích phân biệt người con gái Thái đã có chồng hay chưa có chồng. Ngoài ra, việc búi tóc ngược còn có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với những người con gái đã có chồng đó là che chở, bảo vệ chồng con, bảo vệ tổ ẩm hạnh phúc bên gia đình của họ.
Khi đôi trai gái đã báo cho bố mẹ hai bên được biết là con cái muốn nên duyên vợ chồng, gia đình chàng trai sẽ chọn ngày tốt, nhờ người mai mối có uy tín, khéo đối đáp sang bên gia đình cô gái chơi và thăm dò ý kiến bên gia đình nhà gái. Sau đó, đến ngày tốt gia đình chàng trai sẽ sang bên nhà gái xin làm Lễ búi tóc ngược nhận dâu.

Mẹ chồng làm Lễ búi tóc ngược cho con dâu

Từ sáng sớm đoàn nhà trai xuất phát sang nhà gái. Đến giờ tốt, mỗi bên gia đình cử một đôi trai gái có trách nhiệm trải đệm cho cô dâu chú rể. Khi lễ trải đệm xong mọi người cùng nâng chén rượu mừng, cùng nói chuyện vui vẻ hát đối đáp với nhau, cùng nói những lời cầu chúc hạnh phúc.
Tất cả các đồ lễ của bên nhà trai cùng một số của hồi môn của nhà gái được bày vào mâm lễ. Mâm lễ gồm: hai bát gạo, hai quả trứng, hai bông hoa được cắm trên bát gạo, một cọn vải trắng, một cọn vải kẻ đỏ, một trâm cài tóc, một xa búi tóc, một bộ áo cóm và váy, một dây thắt lưng, hai vòng tay bạc, một xà tích (sỏi), một cái gương, một cái lược, một đôi búi tóc giả, một bát nước cỏ mần trầu.
Mâm lễ chuẩn bị xong, Lễ búi tóc ngược được tiến hành. Các cô, dì, chú, bác hai bên gia đình sẽ cho quà vào mâm lễ (bằng hiện vật hoặc bằng tiền) với những lời chúc tốt đẹp cho đôi vợ chồng trẻ.

Cô dâu chú rể nhận lễ vật từ hai bên gia đình

Cô dâu ăn mặc gọn gàng, bà mẹ dắt tay con gái ngồi xuống chiếu trước mâm và bắt đầu làm Lễ búi tóc ngược. Bà mẹ duỗi tóc con gái xuống, vừa chải tóc, vừa có câu: “Chải tóc con gái xuống cho mượt, chải tóc con gái xuống cho đẹp, chải tóc con gái xuống để con gái đi lấy chồng, chải tóc cho con gái ngoan của mẹ hôm nay, từ giờ phút này trở đi con đã lấy chồng rồi, mẹ sẽ không còn được chải tóc cho con gái yêu của mẹ nữa đâu, chỉ chúc con mạnh khỏe sống hạnh phúc, nghe lời bố mẹ chồng, nghe chồng cùng phấn đấu làm ăn, sinh con đẻ cái với nhau khỏe mạnh con nhé…”.

Nghi thức cảm ơn gia đình nhà gái

Khi đã chải tóc xong mẹ hoặc dì của cô dâu mời mẹ chồng đón nhận để tiếp tục làm Lễ búi tóc ngược nhận dâu. Bà cô lấy lược nhúng vào bát nước cỏ mần trầu chải tóc ngược từ đằng sau hớt ngược lên đằng trước, chải thật đều rồi cuốn cùng đuôi tóc giả búi lên đỉnh đầu, chụp xa, lấy trâm bạc cài chính giữa búi tóc, vừa chải vừa nói: “Ngày hôm nay mẹ chải tóc cho con để làm lễ búi tóc ngược cho con, từ hôm nay con sẽ trở thành dâu con bên nhà mẹ, đừng có chê trách gì con nhé, từ nay trở đi vợ chồng con phải sống hạnh phúc, sinh con trai, con gái khoẻ mạnh”. Khi đã búi tóc xong, bà cô thay áo mới, đeo vòng tay, đeo hoa tai cho cô dâu. Mẹ vợ hoặc dì vợ mặc áo cưới cho chú rể. Bà cô cầm tay cô dâu giao cho chú rể, dắt tay nhau vào buồng cưới.

Mọi người cùng nhau chung vui trong điệu xòe chúc mừng hạnh phúc đôi vợ chồng trẻ

Sau khi làm xong Lễ búi tóc ngược, nhà trai sẽ sắm một mâm lễ nộp trầu cau với ý nghĩa cảm ơn nhà gái đã nuôi con gái lớn khôn thành người để ngày hôm nay về làm dâu con nhà mình. Sau lễ nộp trầu cau, mâm lễ cúng tụ hồn được bày lên với ý nghĩa sợ hồn vía của mọi người mải chơi quên lối về nên phải làm lễ tụ hồn cho gia đình mạnh khỏe. Kết thúc tất cả các nghi lễ, mọi người cùng nhau nhảy múa chúc mừng hạnh phúc cho đôi vợ chồng trẻ.

Hải Yến (Ảnh: Đ.Loan)