Tái hiện Lễ hội Xên Cung của dân tộc Khơ Mú
(LVH) - Về tham gia các hoạt động trong khuôn khổ tháng 4 với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đặc biệt, chào mừng Ngày Giải phóng miền Nam 30/4 và Quốc tế lao động 1/5 tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội). Sáng ngày 29/4, đồng bào dân tộc Khơ Mú đến từ tỉnh Điện Biên đã tái hiện Lễ hội Xên Cung - Lễ cúng bản là một trong những nghi lễ đặc trưng, tiêu biểu trong văn hóa truyền thống của dân tộc Khơ Mú.
Lễ cúng bản diễn ra với mục đích cầu mong các vị thần linh, trời đất phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, vạn vật sinh sôi, con người khỏe mạnh, cầu cho bản mường ấm no, nhà nhà hạnh phúc, đồng thời qua nghi lễ thể hiện được tinh thần lạc quan của con người, niềm tin vào cuộc sống, niềm tin vào thiên nhiên, đồng thời đề cao giá trị nhân văn và tính cố kết cộng đồng, bản mường.
Đây là một nghi lễ linh thiêng của đồng bào, không chỉ là dịp thể hiện đạo lý uống nước nguồn, đề cao nét đẹp trong cuộc sống, mỗi gia đình và toàn thôn bản mà còn cầu mong các vị thần linh, trời đất phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, vạn vật sinh sôi, con người khỏe mạnh, cầu cho bản mường ấm no, nhà nhà hạnh phúc, đồng thời qua nghi lễ thể hiện được tinh thần lạc quan của con người, niềm tin vào cuộc sống, niềm tin vào thiên nhiên, đồng thời đề cao giá trị nhân văn và tính đoàn kết cộng đồng, bản mường.
Thầy cúng đang sắp đồ lễ ở đầu bản
Lễ cúng bản được tổ chức mỗi năm một lần, trong thời gian một ngày, sau khi gieo trồng cây lúa lên cao bằng gang tay thì người Khơ Mú tiến hành. Đến dịp làm lễ, trong bản sẽ chọn ra một người làm thầy cúng đứng ra đại diện cho bà con dân bản làm nghi lễ khấn mời các vị thần thánh. Thầy cúng phải là người thạo việc thờ cúng, hiểu biết rõ phong tục tập quán của dân tộc. Nghi lễ được tiến hành cúng ngoài gốc cây to của bản trước, sau đó mới cúng trong nhà. Lễ vật cúng ở gốc cây to đầu bản gồm: Đầu lợn, sườn lợn, 4 cái chân lợn, gan lợn, tim, gà trống luộc chín, 2 bộ quần áo nam nữ để thần bản, ma bản về lấy hồn quần áo đi, nến sáp ong, xôi đồ, rượu trắng, 1 bát gạo, 1 quả trứng luộc, gói muối trắng, đĩa trầu, vải trắng, vải đỏ, vải đen, 2 bung thóc, 2 bung trấu để dâng cúng ma làng, các thần linh để báo cáo về vụ thu hoạch được mùa vừa qua.
Thầy cúng đang thực hiện nghi lễ ở đầu bản
Thầy cúng khấn rằng: “Hôm nay là ngày lành tháng tốt, bà con làng dân tộc Khơ Mú, có mâm lễ xin dâng lên các vị thần, vị thánh, thần sông, thần núi, thần thổ địa, ma bản, ma mường canh quản về hưởng thụ, về ăn, về uống đồ lễ của bà con dân bản.... Hãy phù hộ cho dân bản chăn nuôi sinh sôi phát triển. Phù hộ cho mọi thành viên trong làng bản không ốm đau bệnh tật, tránh được mưa bão, không gặp tai nạn, không thấy điều rủi ro để năm mới luôn gặp điều may măn, gặp thuận lợi, đến giờ này sang năm dân bản được no ấm sẽ lại kính dâng các vị thần đồ lễ”.
Thầy cúng đang thực hiện nghi lễ trong nhà
Sau đó đến phần cúng trong nhà. Lễ vật dâng cúng tổ tiên, ông bà gồm có: 1 con gà trống, xôi đồ, rượu trắng, đĩa trầu...(để báo tổ tiên con cháu đã hoàn thành công việc mời ma làng và các thần linh về dự lễ).
Thầy cúng khấn: "Bố mẹ ơi! Tổ tiên ơi! Hôm nay là ngày tốt, ngày lành của bản, con là người đại diện dân bản đã dâng đồ lễ cho các vị thần, vị thánh, các loại ma cai quản bản làng. Vì vậy con xin báo cáo với bố mẹ và tổ tiên. Hôm nay con và bà con dân bản đã chọ được ngày lành tháng tốt tổ chức làm lễ Xên bản và con đã làm xong, nay con làm mâm cơm này mời bố mẹ và tổ tiên cùng ăn và phù hộ cho con nhé. Bố mẹ ơi ! tổ tiên ơi vào vụ lao động sản xuất, làm ăn mới được thuận lợi, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, thóc lúa ngô khoai sắn đầy kho, đầy bồ, chăn nuôi sinh sôi nảy nở, con cháu bình an hạnh phúc nhé bố mẹ ơi ! Tổ tiên ơi !"
Thầy cúng mời tất cả các thành viên trong bản uống rượu cần
Thực hiện nghi lễ xong, thầy cúng mời tất cả các thành viên trong bản cùng quây quần uống rượu cần chung vui.
Đồng bào Khơ Mú đang múa tam đao trong phần hội
Sau khi kết thúc phần Lễ, phần hội diễn ra tưng bừng vui tươi và cuốn hút mọi người cùng tham gia. Đồng bào cùng nhau nhảy múa những điệu múa truyền thống của dân tộc Khơ Mú và chơi các trò chơi dân gian.
Đồng bào và du khách trong vòng xòe đoàn kết
Lễ cúng Xên Cung là phong tục văn hoá truyền thống lâu đời của dân tộc Khơ Mú, không chỉ thể hiện lòng biết ơn, sự mong muốn mà ở đó còn thể hiện tinh thần đoàn kết và sức mạnh của cộng đồng. Đây là hoạt động thiết thực và ý nghĩa do chính chủ thể văn hóa thực hiện nhằm giới thiệu phong tục tốt đẹp của người Khơ Mú tại “Ngôi nhà chung” và cũng là cơ hội để đồng bào Khơ Mú quảng bá việc gìn giữ những nghi lễ, những nét văn hóa đặc sắc của dân tộc mình tới du khách khi đến tham quan "Làng".
Phạm Hương