Tái hiện Lễ cưới của người M'nông tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam

(LVH) - Về tham gia chuỗi hoạt động tháng 4 “Sắc màu văn hóa các dân tộc Việt Nam” tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), sáng 23/4, đoàn nghệ nhân dân tộc M'nông huyện Đắk R’Lấp, tỉnh Đắk Nông đã giới thiệu sắc màu văn hoá của dân tộc mình thông qua tái hiện Lễ cưới - đây là một trong những nghi lễ quan trọng nhất trong vòng đời của đồng bào M’nông.

Theo phong tục của người M’nông, trước khi tổ chức lễ cưới sẽ tổ chức lễ Kep môi (lễ dạm), lễ Văng u (lễ ăn hỏi). Người M’nông có tập tục tiến hành lễ ăn hỏi liền với lễ cưới. Trong lễ này, nhà trai phải mang đến nhà cô gái lễ vật gồm: một ché rượu, một con gà nướng, một con gà sống, một bát gạo trắng, một cây đèn sáp, một con dao, một chiếc lao, một chiếc lược chải tóc...Muốn cho lễ cưới được tiến hành sớm, nhà gái sẽ phải đem các vật lễ như dao, lược, váy áo mà nhà trai mang sang để tặng lại cho nhà trai để chứng tỏ rằng mình đã giữ trọn vẹn các lễ vật đính ước và ngỏ ý muốn nhà trai cho cử hành lễ cưới. Sau khi nhà trai ra về, nhà gái sẽ sửa soạn các lễ vật để chuẩn bị cho lễ cưới sắp tới.

Đoàn nhà trai trên đường đến nhà gái

Đến ngày cưới, nhà trai cùng các lễ vật mang đến nhà gái. Đi đầu là bà mối, tiếp theo là bố mẹ chú rể, chú rể và đại diện dòng họ nhà trai. Đến trước sân nhà gái, hai bà mối hát đối đáp. Khi bà mối nhà trai hát đáp được, thì bà mối nhà gái nhận bát gạo từ nhà trai và đưa cho bố cô dâu sẽ mời bà mối cùng bố mẹ, chú rể và mọi người vào nhà.

Sau khi vào trong nhà, nhà trai bày lễ vật lên một chiếc nia. Già làng, bố cô dâu dẫn cô dâu ra, đồng thời bà mối nhà trai đưa chú rể ra trình diện hai bên gia đình. Hai bên gia đình, một lần nữa hỏi ý kiến đôi trai gái xem họ có gì thay đổi không. Nếu không có gì thay đổi, cô dâu sẽ đưa cho bố mình chiếc vòng đồng để bố trao cho chú rể và cô dâu tự nhận lễ vật của bên nhà trai.

Già làng - chủ hôn hai gia đình khấn các vị thần linh bên ché rượu cầu chúc cho đôi vợ chồng trẻ sống với nhau hạnh phúc lâu dài.

Tiếp đó, bố cô dâu và già làng làm lễ cúng thần linh. Già làng - chủ hôn hai gia đình khấn các vị thần linh bên ché rượu cầu chúc cho đôi vợ chồng trẻ sống với nhau hạnh phúc lâu dài. Ché rượu mà nhà trai mang đến được đặt giữa nhà. Huyết của con vật hiến sinh được hòa vào bát rượu để cúng thần. Già làng lấy một chiếc que, đầu buộc bông gòn, nhúng vào bát rượu pha huyết rồi phết lên các vị trí thiêng trong nhà, vừa phết vừa khấn các vị thần linh về việc kết hôn của con cái trong nhà. Sau khi khấn thần linh xong, cô dâu chú rể nếm thử rượu rồi trao cần rượu cho người đại diện nhà trai uống trước. Tiếp đó, đôi vợ chồng trẻ cùng uống với nhau, xong rồi trao cần rượu cho bố cô dâu, bố cô dâu uống xong chuyển cần cho bà con trong làng.

Vợ chồng trẻ thực hiện nghi thức trùm chăn hay được gọi là kup boh (lễ trùm mặt)

Sau khi mọi người uống rượu xong, bà mối và già làng mời vợ chồng trẻ tiến hành nghi thức trùm chăn hay được gọi là kup boh (lễ trùm mặt), một nghi thức không thể thiếu trong lễ cưới truyền thống của người M’nông. Một ché rượu đã được đổ đầy nước. Con gà nướng đã đặt sẵn trên lá. Ché rượu được cột vào chiếc cán của chiếc lao. Trên hai cạnh của núm lao, người ta gắn hai cây đèn sáp dài bằng nhau. Người ta lấy rượu pha huyết con vật hiến sinh quệt lên thành ché rượu. Khi hai cây đèn sáp đã cháy đều, đôi trai gái khẩn cầu các vị thần linh sẽ phù hộ cho đôi vợ chồng trẻ sống bên nhau hạnh phúc trọn đời.

Hai vợ chồng trẻ đút cơm cho nhau biểu hiện tình cảm gắn bó của hai người. 

Cầu khẩn xong, hai bà mối và già làng uống mỗi người hai ống rượu. Tiếp đến, bà mối sẽ mời cô dâu chú rể trao vòng đồng cho nhau trước sự chứng kiến của mọi người. Sau đó, hai bà mối và già làng cầm một tấm chăn rộng trùm lên đầu cô dâu chú rể và họ chúc phúc cho họ. Chúc phúc xong, già làng và bà mối đẩy nhẹ cô dâu chú rể ngã xuống. Ngay lập tức, cô dâu chú rể lật chăn lên trong tiếng reo hò cổ vũ của mọi người. Theo luật tục xưa, nếu ai nhanh tay hơn khi lật chăn, người đó sẽ là trụ cột trong cuộc sống chung sau này. Sau đó, hai vợ chồng trẻ mời rượu nhau và cùng đứng lên thổi tắt đèn sáp, họ sẽ so hai cây đèn sáp với nhau, cây nào dài hơn chứng tỏ người đó sẽ sống lâu hơn.

Cô dâu chú rể trao quà cho hai bên gia đình

Tiếp đó là nghi thức sa iăr (lễ ăn gà). Hai vợ chồng trẻ đút cơm cho nhau biểu hiện tình cảm gắn bó của hai người. Tiếp đến, cô dâu và chú rể sẽ đút thịt, mời rượu bố mẹ và họ hàng hai bên để bày tỏ lòng tôn kính, biết ơn. Sau lễ ăn gà, chú rể, cô dâu thực hiện nghi thức tặng quà cho họ hàng hai bên, mẹ chú rể trao vòng chỉ cho cô dâu, bố cô dâu trao vòng chỉ cho chú rể. Tiếp đó, cô dâu ngồi tại chỗ đút thịt và trao lễ vật cho bên nhà trai. Đầu tiên là bố mẹ chồng, kế đến là bà mối và họ hàng. Nếu là đàn bà thì sẽ được tặng một chiếc váy hoa kèm theo một vòng chỉ hoặc vòng cườm; nếu là đàn ông thì sẽ được tặng một chiếc khố hoa kèm theo một vòng chỉ hoặc một vòng cườm.

Mọi người cùng uống rượu cần chung vui với cô dâu chú rể

Sau đó, đến lượt chú rể mời rượu và trao lễ vật cho bên nhà gái. Đầu tiên là bố mẹ vợ, kế đến là chủ hôn, rồi đến họ hàng. Nếu là đàn bà thì sẽ được tặng một chiếc váy hoa, một chiếc vòng đồng và kèm theo một vòng chỉ hoặc vòng cườm. Nếu là đàn ông thì sẽ được tặng một chiếc khố hoa, một chiếc vòng đồng và kèm theo một vòng chỉ hoặc vòng cườm.

Khi đã trao lễ vật cho hai bên gia đình xong, cô dâu và chú rể cùng đi trao lễ vật cho những người có mặt tại lễ cưới, mỗi người một vòng cườm hoặc vòng chỉ, cô dâu chú rể cũng được những người có mặt tại lễ cưới tặng quà để chúc phúc. Sau khi đã tặng cho nhau những lễ vật, hai bên gia đình và bà con họ hàng sẽ cùng nhau ăn uống, đánh chiêng, hát ca để chúc mừng cho đôi vợ chồng trẻ.

Đông đảo du khách và cộng đồng các dân tộc đang sinh sống tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam đã đến theo dõi buổi lễ tái hiện của đồng bào dân tộc M'nông

Hai bên gia đình giao kết về những trường hợp có thể xảy ra trong cuộc sống vợ chồng sau này. Hai bên giao kết xong, bên nhà gái bưng một ché rượu và lễ vật đáp lại nhà trai và tiễn nhà trai ra về.Theo phong tục, sau khi làm lễ cưới xong, hai vợ chồng lưu lại nhà vợ bốn hoặc tám ngày, rồi cùng bố mẹ, họ hàng nhà gái sang bên nhà trai để chào và đưa cô dâu ra mắt bố mẹ, họ hàng nhà chồng.

Ngày nay, mặc dù ít nhiều chịu ảnh hưởng của cuộc sống hiện đại nhưng đồng bào M’nông vẫn luôn giữ được nét văn hóa truyền thống trong phong tục cưới hỏi của dân tộc mình, đó là một trong những nét văn hóa được đồng bào M'nông giới thiệu, hoà vào sắc màu văn hoá các dân tộc Việt Nam tại "Ngôi nhà chung" Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam.

Hải Yến (ảnh: Việt Hải)