Lễ vào nhà mới của dân tộc Lào, huyện Sốp Cộp, tỉnh Sơn La
(LVH) - Sáng 30/12, nhóm đồng bào dân tộc Lào đến từ xã Mường Lạn, xã Mường Và, huyện Sốp Cộp, tỉnh Sơn La đã tham gia các hoạt động Chào năm mới 2024 thông qua tổ chức tái hiện Lễ vào nhà mới tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).
Cũng giống như các dân tộc khác, đồng bào dân tộc Lào cũng có những quan niệm hết sức độc đáo trong văn hóa truyền thống, một trong số đó là nghỉ thức vào nhà mới. Đồng bào có quan niệm: làm ăn có tháng, làm nhà có ngày nên việc chọn ngày lành tháng tốt để vào nhà mới đối với đồng bào dân tộc Lào là một trong những việc hệ trọng đối với bà con. Đây là nghi thức tốt đẹp có từ bao đời nay, vẫn được đồng bào dân tộc Lào duy trì đến ngày nay.
Mâm lễ được đồng bào dân tộc Lào chuẩn bị cho Lễ cúng vào nhà mới
Sau khi dựng xong nhà mới, gia chủ sẽ chọn ngày lành tháng tốt theo quan niệm để tiến hành nghi thức thực hiện lễ cúng vào nhà mới. Để chuẩn bị cho cuộc sống sinh hoạt ở ngôi nhà mới, gia chủ phải chuẩn bị một số đồ dùng, vật dụng sinh hoạt, trong đó nhất định phải có 1 cái “ninh” (chõ đồ xôi) vì trong cuộc sống hàng ngày, đồng bào dân tộc Lào có thói quen ăn cơm nếp là chính. Các vật dụng được để ở vị trí trước cầu thang lên nhà.
Gia chủ đi trước dẫn theo con cháu đem theo cái “ninh” và các vật dụng sinh hoạt phía sau chuẩn bị cho Lễ vào nhà mới
Trước khi đến ngày vào nhà mới, gia chủ mời một người cao niên trong bản, thường là già làng trưởng bản hoặc người có uy tín trong cộng đồng, được dân bản kính trọng để làm người đại diện hỗ trợ trong ngày làm lễ vào nhà mới. Gia chủ cũng chính là thầy cúng trong nghi thức vào nhà mới của gia đình mình.
Chủ lễ Vì Thanh Nó, người có uy tín trong cộng đồng thực hiện lễ cúng
Trong buổi lễ tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, chủ lễ là ông Vì Thanh Nó, người có uy tín trong cộng đồng và hỗ trợ là ông Lường Văn Ú. Lễ vật trong lễ cúng nhà mới của đồng bào dân tộc Lào gồm: gà trống luộc, thủ lợn (tùy theo điều kiện kinh tế của gia chủ), nội tạng lợn, xôi nếp, rượu cần, rượu trắng, 2 cái chén, tất cả được đặt lên bàn thờ trong nhà.
Sau lễ cúng, gia chủ cùng dân bản uống rượu cần chúc mừng lễ vào nhà mới
Để chuẩn bị lễ vào nhà mới, người được gia chủ chọn thay mặt gia chú đứng trước cầu thang nhà. Khi đến giờ tốt đã định, gia chủ đi trước dẫn theo con cháu đem theo cái “ninh” và các vật dụng sinh hoạt phía sau. Đến chân cầu thang nhà mới, gia chủ dừng lại và bắt đầu các bước đầu tiên trong nghi thức cúng vào nhà mới.
Gia chủ hỏi già làng: “Nhà mới đã làm xong, giờ tốt đã đến.Tôi đưa con cháu vào nhà mới có tốt không? già làng đáp: "Nhà mới đã xong, giờ tốt đã đến, vào nhà mới bây giờ thì sẽ gặp mới được rồi”. Như vậy là thủ tục đầu tiên đề thực hiện nghi thức vào nhà mới đã xong.
Đại biểu, cộng đồng các dân tộc uống rượu cần chung vui với lễ vào nhà mới của đồng bào dân tộc Lào
Sau đó mọi người di chuyển lên nhà sàn để thực hiện phần tiếp theo của lễ vào nhà mới. Khi gia chủ cùng con cháu và dân bản, khách dự lễ đã lên hết, một người phụ nữ lớn tuổi trong gia đình sẽ thực hiện việc thay mặt gia chủ cảm ơn khách quý đã đến chung vui với gia đình bằng việc đứng tại cửa vào nhà chính, rót rượu mời từng người.
Khi lên nhà, chủ nhà mang cái ninh (chõ đồ xôi) đặt vào bếp của ngôi nhà, các thành viên khác trong gia đình đem đồ dùng, vật dụng vào đặt trong nhà. Sau khi mọi người đã ổn định, gia chủ bắt đầu thực hiện nghi thức cúng vào nhà mới.
VIệc làm đầu tiên khi vào nhà mới đồng bào sẽ mang cái ninh (chỗ đồ xôi) đặt lên bếp lửa và đồ xôi
Lời thầy cúng như sau: “Hôm nay là ngày lành tháng tất, con xin phép được thực hiện nghi thức vào nhà mới. Xin được mời các vị thần thánh, các vị thổ địa tại đây về chứng giảm! Xin mời tổ tiên ông bà về đây nhận nhà cùng chúng con. Nhà cũ đã hàng nhà mới đã dựng xong. Hôm nay là ngày lành tháng tốt con xin phép dẫn các con, các cháu cùng gia đình vào ở ngôi nhà mới. Xin các vị thần thánh, thổ địa cho phép chúng con được sinh sống trên mảnh đất này. Xin kính mời tổ tiên cùng về đây với chúng con! Chúng con cháu đã chuẩn bị đồ dùng, vật dụng, đã chuẩn bị cơm rượu để dâng lên thổ địa và tổ tiên cha mẹ. Đã chuẩn bị rượu cần thơm, thịt gà thịt lợn để chung vui với dân bản. Xin thần thành, thỏ địa và tổ tiên phủ hộ cho con cháu vào nhà mới gặp nhiều may mắn, sức khoẻ dồi dào, cây trồng thuận lợi, mùa vụ tốt tươi…".
Phần hội vui tươi với những điệu múa truyền thống của đồng bào dân tộc Lào
Lễ vào nhà mới của đồng bào dân tộc Lào có sự tham dự của cộng đồng các dân tộc đang hoạt động thường xuyên tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam và du khách tham quan đã đem đến một không gian ấm cúng, rộn ràng, là một trong những nét văn hóa được đồng bào Lào giới thiệu hòa vào các hoạt động chào năm mới 2024 tại “Ngôi nhà chung”.
Hải Yến (ảnh: Lê Phú)