Không gian văn hóa dân tộc Mường tại “Ngôi nhà chung”

(LVH) - Làng dân tộc Mường tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) là không gian tái hiện đầy đủ khung cảnh một ngôi làng truyền thống của dân tộc Mường với nhà sàn, miếu thờ… thông qua nhóm nghệ nhân dân tộc Mường đang hoạt động hàng ngày tại đây đã giới thiệu những nét văn hóa truyền thống của dân tộc mình, góp phần lan tỏa những giá trị văn hóa đó đến gần hơn với cộng đồng các dân tộc và đông đảo du khách tham quan tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam.

Làng dân tộc Mường nằm trong cụm Làng I, thuộc Khu các làng dân tộc, nơi tái hiện không gian văn hóa của 28 dân tộc vùng rẻo cao, thung lũng, trung du thuộc các vùng Đông Bắc, Tây Bắc và miền núi Bắc Trung Bộ với hệ ngôn ngữ Tày - Thái, Tạng - Miến, Mông - Dao, Việt - Mường, Ka Đai.

Làng dân tộc Mường tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam xây dựng năm 2010 theo kiến trúc truyền thống của dân tộc Mường được lấy mẫu ở các tỉnh Hòa Bình, Phú Thọ, Ninh Bình và Thanh Hóa. Làng dân tộc Mường có diện tích 0,9ha, trong đó bao gồm 03 nhà sàn và 01 miếu thờ có tổng diện tích công trình 445m2.

Không gian làng dân tộc Mường tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam

Nhà sàn có 5 gian, có 4 mái, 2 mái trước được dựng theo hình thang cân, 2 mái đầu hồi lại được dựng theo hình tam giác cân, mái lợp cỏ tranh, cầu thang bằng gỗ. Thang lên nhà ở giữa vách tiền. Vách che chắn xung quanh nhà bằng gỗ ván. Sàn nhà lát nứa đập dập. Gian đầu hồi bên phải là nơi tiếp khách và có bàn thờ tổ tiên. Gian bên trong dành cho bếp và chỗ ngủ của vợ, có bếp chính sát vách tiền. Gian đầu hồi bên trái là chỗ ngủ của con cái sát vách hậu, sạp có để các chum nước. Nội thất nhà đơn giản, trang trí cửa sổ bằng con tiện.

Thang chính thường đặt ở đầu hồi bên phải. Thang phụ dành cho nữ giới đặt ở đầu hồi bên trái. Cả hai loại cầu thang này đều được thiết kế có số bậc cầu thang phải là số lẻ bởi người Mường quan niệm, số lẻ của bậc thang thể hiện ước nguyện quy luật vào - ra - vào thì của cải sẽ không đi ra ngoài, gia đình luôn được êm ấm, đoàn tụ, con cháu thành đạt. Số lượng bậc có thể là 3, 5, 7, 9… nhưng tuyệt đối không được là số chẵn.

Đồng bào Mường trình diễn cồng chiêng

Một điểm khá độc đáo nữa trong kết cấu không gian nhà sàn của người Mường, đó là lối thiết kế thông thủy. Tức là, các gian trong nhà chỉ có sự phân cách mang tính tượng trưng, tuyệt nhiên không có vách ngăn chắc chắn.

Đặc biệt, không gian nhà bố trí khá linh hoạt, được chia theo cả chiều dọc và chiều ngang. Đi theo lối từ cầu thang chính bước vào phần giữa sàn nhà, phía ngoài là để tiếp khách và có bàn thờ tổ tiên, phía trong là nơi sinh hoạt của cả gia đình.

Theo chiều ngang, phía ngoài dành cho nam giới, phía trong dành cho nữ giới.

Đồng bào Mường tái hiện Diễn xướng Mo Mường

Theo chiều dọc, phía trên là các cửa sổ (người Mường gọi là cửa voóng), chỗ ngồi gần cửa voóng thường dành cho người cao tuổi còn phía dưới dành cho lớp trẻ, và kèm theo một quy định khi ngồi không được quay lưng vào cửa voóng.

Một trong những khu vực rất quan trọng trong kết cấu nhà sàn của người Mường đó là gian bếp. Với người Mường, bếp được coi là linh hồn của cả ngôi nhà bởi đây không chỉ là nơi nấu những bữa ăn hàng ngày mà còn là không gian diễn ra mọi hoạt động sinh hoạt chung của cả gia đình.

Miếu thờ Có diện tích 1,4 m2, khung bằng gỗ, mái lợp cỏ tranh, sàn bằng gỗ ván tại không gian làng dân tộc Mường, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam

Từ khi Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam khai trương đi vào vận hành khai thác (19/9/2010), với chủ trương “để chủ thể văn hóa tự giới thiệu về mình”, đồng bào dân tộc Mường đã về tham gia các hoạt động, sự kiện, và từ năm 2015 đến nay, đồng bào dân tộc Mường đã bắt đầu về hoạt động thường xuyên tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam theo hình thức luân phiên.

Đồng bào Mường giới thiệu nghề đan lát truyền thống của dân tộc mình tại "Làng"

Tại đây nhóm nghệ nhân dân tộc Mường đã tổ chức nhiều hoạt động giới thiệu, quảng bá những bản sắc văn hóa dân tộc mình đến với cộng đồng các dân tộc Việt Nam và du khách tham quan thông qua tổ chức nhiều hoạt động như tái hiện lễ hội, phong tục tập quán như: Lễ cầu mưa; Lễ hội Đâm đuống; Lễ mừng cơm mới; Lễ mát nhà; Diễn xướng Mo Mường… giới thiệu nghề thủ công truyền thống như đan lát các loại vật dụng hàng ngày; giới thiệu những làn điệu dân ca, dân vũ; giới thiệu ẩm thực với các món ăn đặc trưng như thịt gà đồi nấu măng chua, thịt chua, cơm lam, rau xôi,...

Không gian văn hóa của dân tộc Mường mang đến những nét đặc trưng, tạo nên bản sắc văn hóa riêng biệt, thể hiện nền văn hóa Việt Nam thống nhất trong đa dạng, cùng hiện hữu và lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng 54 dân tộc anh em tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam.

Phạm Hương