Lễ hội cầu mùa dân tộc Khơ Mú huyện Tương Dương tỉnh Nghệ An

(LVH) - Sáng 20/10, nhóm đồng bào dân tộc Khơ Mú (huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An) đang hoạt động hàng ngày tại ‘Ngôi nhà chung” đã giới thiệu tới du khách Lễ hội cầu mùa, đây là một trong chuỗi hoạt động tháng 10 “Mùa về qua những sắc hoa” tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

Buổi lễ của đồng bào Khơ Mú có sự tham dự của lãnh đạo huyện Tương Dương, lãnh đạo các xã có nhóm đồng bào Khơ Mú đang hoạt động hàng ngày tại Làng, các cơ quan truyền thông báo chí và đông đảo du khách tham quan.
Lễ hội cầu mùa là một nghi lễ nông nghiệp quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào Khơ Mú và được lưu giữ từ đời này qua đời khác. Lễ cầu mùa được tổ chức thường niên mỗi năm một lần, lễ diễn ra trong một ngày nhưng không trùng với ngày kiêng kỵ của nhà thầy cúng (tức không trùng ngày ông bà, bố mẹ mất).

Đồng bào sắp đặt đồ lễ

Sau khi gieo trồng cây lúa lên cao bằng gang tay hay bằng đầu gối thì đồng bào Khơ Mú tiến hành làm lễ, nhằm thể hiện lòng thành kính đến các vị thần linh. Nghi lễ cầu mùa của dân tộc Khơ Mú được tổ chức cho nhiều gia đình cùng khu vực canh tác nương rẫy hoặc có thể làm lễ chung cho cả bản tùy vào điều kiện canh tác hàng năm. Trước khi tổ chức lễ hội khoảng một đến hai tháng các gia đình sẽ họp bàn và thống nhất việc chọn ngày tốt tháng tốt, ấn định ngày tổ chức lễ, chuẩn bị đóng góp các lễ vật, phân công công việc tổ chức cúng lễ cầu mùa.

Trước khi tiến hành các nghi lễ, đồng bào tái hiện việc gieo hạt, gặt lúa

Hôm nay tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, Lễ hội cầu mùa do các nghệ nhân đồng bào dân tộc Khơ Mú đang hoạt động hàng ngày tại Làng cùng với các nghệ nhân dân tộc Khơ Mú xã Yên Hòa, Yên Na huyện Tương Dương thực hiện. Chủ trì các nghi thức cúng sáng hôm nay gồm có: Ông Vi Văn Ly, bản Huồi Cụt, Mo chính; ông Pịt Văn Hoàng bản Xốp Pu, Mo phụ; ông Xeo Bảo Tiệp, bản Huồi Cụt, Mo phụ; ông Lữ Văn Đoàn, bản Xốp Pu, Mo phụ.

Thầy cúng và bà con dân bản có mặt đầy đủ tại không gian diễn ra lễ cúng

Để tổ chức lễ cúng, bà con dân bản chuẩn bị các đồ dâng lễ gồm: 1 con lợn, 2 con gà, 2 vò rượu cần, 10 vò tượng trưng, 2 chai rượu, bông lúa, bông ngô, khoai sọ, 20 gói mọc, sóc, chuột, cá, chim, cơm lam, nhọc sóc, chuột, bạc nén, vòng tay, 1 chiếc váy, 1 cái khăn, 9 tấm vải thô trắng… cơm xôi mới, xôi cũ đựng vào 2 ép xôi khác nhau, xôi mới đầy hơn xôi cũ. Trong mâm cúng có ngô, khoai, sắn ý nghĩa từ nay trở đi chỉ có no đủ cơm xôi, không phải ăn ngô, ăn sắn, ăn khoai nữa. Bên cạnh là các dụng cụ: Dao, cuốc, xẻng, măng vầu, cày, bừa, dán người hình nộm người canh nương rẫy, cây nêu.

Đến ngày đã định, vào sáng sớm người dân trong bản có mặt đông đủ tại mảnh nương nơi sẽ diễn ra nghi lễ. Thầy cúng trong bộ trang phục truyền thống màu chàm đen, đầu quấn khăn cùng với những người phụ lễ mang đồ lễ ra lán nương, thầy cúng nhờ các thành viên phụ lễ dựng một cái giàn để đặt đồ lễ.

Thầy cúng Pịt Văn Hoàng (bản Xốp Pu, xã Yên Na, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An) đọc lời khấn mời các vị thần linh về chứng giám buổi lễ

Khi mọi thứ đã chuẩn bị xong thầy cúng thắp một cây nến sáp ong trên mâm lễ, rót rượu vào hai chén, lúc này những người đi phụ thầy cúng tiến hành cắt tiết lợn và hai con gà, đồng thời bôi tiết lên ba tấm phên đan. Hai cái phên đan cắm hai bên mâm lễ, cái còn lại cắm phía thầy cúng, những tấm phên đan này để ngăn chặn ma tà không được mời gọi đến tranh phần các thần linh. Lúc này thầy cúng hướng về mâm lễ, chắp tay lạy bốn hướng và bắt đầu khấn lần một, lời khấn với nội dung mời các vị thần linh, là ông chủ trời, chủ đất, ông chủ quản rừng cây, đồi núi, ông chủ quản muôn loài chim, thú, ông chủ mường, chủ bản, tất cả hãy về nhận đồ lễ, rồi phù hộ cho bà con dân bản vụ mùa cây trồng xanh tốt, không bị sâu bọ phá hoại, đến mùa bội thu, bà con no ấm và luôn nghi nhớ công ơn các vị thần linh.

Phần hội diễn ra sôi nổi với mọi người cùng tham gia uống rượu cần, tổ chức hát tơm, nhảy múa cồng chiêng, tăng bu và các trò chơi truyền thống

Sau khi cúng mời thần linh về chứng nhận đồ lễ, thầy cúng giao cho các thành viên phụ lễ mang ra chế biến, lợn và gà phải luộc chín nguyên con, còn các phần nội tạng của con lợn như: gan, tim, lòng non…đem nướng cho chín thơm.
Sau khi đồ lễ đã được nấu nướng chín, thầy tự tay bày đồ lễ, các thành viên khác tập trung phía đàng sau để nghe thầy cúng mời các thần linh về hưởng thụ đồ lễ và phù hộ cho dân bản. Khi mọi thứ đã chuẩn bị xong thầy cúng thắp một cây nến sáp ong trên mâm lễ, chắp tay lạy một lần và bắt đầu khấn với nội dung tương tự như trên. Trong lúc khấn, thầy cúng lấy tay bốc một miếng xôi nhỏ chấm vào đồ lễ, đồng thời đổ rượu, nước ra ngoài mâm lễ với quan niệm mời các vị thần linh hưởng thụ.

Các đại biểu tham dự buổi lễ uống rượu cần cùng đồng bào

Khi cúng xong, đội hậu cần được phân công trước đó sẽ chuẩn bị bày thức ăn tại chỗ cho cả bản. Tuy nhiên, trước khi dùng những thức ăn, đồ lễ đó, thầy cúng sẽ thay mặt dân bản xin phép các thần linh để được dùng những đồ dâng lễ. Chỉ phần lại mỗi thứ đồ lễ một ít trên mâm lễ. Điều đặc biệt là lượng thức ăn chỉ vừa đủ cho số người tham gia lễ ăn uống. Nếu thừa ra cũng không được mang về nhà. Mọi người chia nhau những miếng thịt của các con vật dâng lễ sau khi đã mời các vị thần linh, cùng uống rượu mừng, tất cả đều phải vui vẻ chúc mừng cho nhau mạnh khỏe, vạn sự tốt lành, mùa màng bội thu, cuộc sống no đủ.Sau khi kết thúc phần lễ, phần hội diễn ra tưng bừng vui tươi, mọi người cùng tham gia uống rượu cần, tổ chức hát tơm, nhảy múa cồng chiêng, tăng bu, au eo và các trò chơi truyền thống.

Du khách thưởng thức rượu cần của đồng bào 

Lễ cầu mùa của dân tộc Khơ Mú huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An là lễ đặc sắc và mang đậm nét văn hóa truyền thống. Đây cũng là ngày hội đoàn kết của toàn cộng đồng dân tộc, đưa mọi người đến gần nhau hơn, hiểu nhau hơn, để chung sức xây dựng và phát triển bản làng.

Rất đông du khách tham quan đã có mặt tại không gian làng dân tộc Khơ Mú để theo dõi buổi lễ, bên cạnh việc chứng kiến các nghi lễ cúng độc đáo của đồng bào, du khách còn bị thu hút bới những nhịp chiêng trống vang vọng, những chàng trai cô gái Khơ Mú với trang phục truyền thống say mê uyển chuyển trong điệu múa đặc trưng của dân tộc mình góp phần tạo không khí vui tươi và đem đến những trải nghiệm thú vị cho du khách tại “Ngôi nhà chung”.

Hải Yến