Tái hiện Lễ cúng bến nước dân tộc Ba Na tỉnh Gia Lai
(LVH) - Sáng 26/2, trong khuôn khổ hoạt động tháng 2 với chủ đề “Sắc Xuân trên mọi miền Tổ quốc”, nhóm đồng bào dân tộc Ba Na cùng với đồng bào dân tộc Gia Rai đang hoạt động hàng ngày tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) đã tổ chức tái hiện lễ cúng bến nước tại không gian làng dân tộc Ba Na.
Lễ cúng bến nước của đồng bào các dân tộc vùng Tây Nguyên nói chung và đồng bào dân tộc Ba Na nói riêng là một truyền thống tốt đẹp, thường diễn ra sau mùa trồng trọt, ngoài ý nghĩa tâm linh, lễ cúng bến nước còn truyền đi thông điệp giáo dục các buôn có trách nhiệm bảo vệ môi trường sinh thái, bảo vệ rừng, đất đai và nguồn nước, bởi từ xa xưa nguồn nước được xem là báu vật của cộng đồng.
Đồng bào Ba Na chuẩn bị lễ vật và các vật dụng cho lễ cúng bến nước
Lễ cúng bến nước với ý nghĩa cầu cho dân làng được khỏe mạnh, ấm no, hạnh phúc và tất cả những khâu sản xuất đều đạt được sản lượng cao trong các vụ mùa. Theo quan niệm của đồng bào, dòng họ nào duy trì tốt lễ cúng bến nước thì dòng họ được mạnh khỏe, con cháu đời đời thuận lợi phát triển kinh tế.
Để chuẩn bị lễ cúng, già làng, chủ bến nước họp bàn với dân làng phân công thanh niên làm vệ sinh khu vực bến nước, sửa đường vào bến nước. Còn phụ nữ thì dọn dẹp nhà cửa, đường xá vào buôn. Người dân trong buôn tùy điều kiện có thể đóng góp công sức, vật chất, tham gia nấu rượu cần, tập luyện đánh chiêng, chuẩn bị lễ vật cúng.
Già làng Ksor Bhung dân tộc Gia Rai (bên phải) và già làng Đinh Ơng dân tộc Ba Na thực hiện nghi thức cúng xin phép tổ tiên gia chủ tại cổng chính dẫn vào nhà
Tại buổi tái hiện, thầy cúng già làng Ksor Bhung dân tộc Gia Rai và thầy cúng Đinh Ơng dân tộc Ba Na cùng chủ trì các nghi thức cúng. Lễ cúng bến nước gồm nghi thức cúng xin phép tổ tiên gia chủ và nghi thức cúng thần bến nước.
Nghi thức cúng xin phép tổ tiên gồm các lễ vật: một quả trứng, rượu, thuốc lá (lá khô của cây thuốc lá) đặt vào phễu cuốn từ lá chuối. Lời cầu khấn được lặp đi lặp lại 3 lần như sau: "Ơ các vị tổ tiên, xin thỉnh mời chư vị tổ tiên về đây dự lễ cúng bến nước của dân làng. Ơ các vị tổ tiên, hôm nay gia chủ và dân làng xin phép tổ chức lễ cúng trả ơn thần nguồn nước đã cung cấp nguồn nước nuôi sống dân làng, nuôi sống cây trồng trên rẫy, nuôi sống gia súc trong chuồng".
Hai thầy cúng thực hiện nghi thức cúng tại bến nước
Sau khi thực hiện nghi thức cầu khấn xin phép tổ tiên, thầy cúng cùng dân làng sẽ di chuyển đến đầu nguồn nước để thực hiện nghi thức cúng bến nước. Lễ vật cúng gồm có: một thủ lợn kèm theo gan, miếng thịt nướng, màng mỡ, hai bình rượu cần, hai con gà, tất cả lễ vật được đặt trên một cây nêu cúng; bốn bầu nước, một bát đồng đặt trên một phên tre.
Sau khi kiểm tra lễ vật, dân làng ổn định vị trí, thầy cúng bắt đầu nghi thức cúng: "Ơ Yàng! Ơ Yàng nước, Yàng sông, Yàng suối, Yàng hồ Đồng Mô! Hôm nay dân làng thành tâm tổ chức lễ cúng cảm ơn Yàng đã ban cho dân làng nguồn nước để nuôi sống con người và gia súc, cho cây cối trên rẫy ngoài vườn tốt tươi trĩu bông nặng hạt! Xin thỉnh mời các Yàng về đây chứng giám cho lòng thành của gia chủ và buôn làng. Ơ Yàng! Dân làng xin dâng lên chư vị thịt heo thịt gà và chóe rượu cần thơm ngon, xin mời chư vị thưởng thức. Cầu xin các vị phù hộ cho dân làng, ban cho dân làng nguồn nước dồi dào, ban cho dân làng sức khỏe, ấm no và mùa màng tươi tốt bội thu..."
Đồng bào Ba Na, Gia Rai và các dân tộc tham gia buổi lễ cùng uống những bát nước trong mát lấy từ nguồn nước Yàng đã ban cho
Sau khi thực hiện nghi thức cầu khấn và được các Yàng chấp thuận, thầy cúng sẽ lấy bầu nước đầu tiên từ nguồn nước để làm nghi thức "phê lép" tức thọ lộc. Sau đó mời bà con dân làng cùng uống những bát nước trong mát lấy từ chính nguồn nước Yàng đã ban cho.
Đồng bào Ba Na và các dân tộc cùng diễn tấu cồng chiêng, hòa mình vào vòng xoang mừng cho lễ cúng bến nước đã thành công tốt đẹp.
Phần lễ kết thúc, tại sân lễ hội bà con dân làng cùng diễn tấu cồng chiêng và hòa mình vào vòng xoang rộn rã thấm đượm tình đoàn kết, mừng cho lễ cúng bến nước của buôn làng đã thành công tốt đẹp.
Du khách hòa vào không khí phần hội lễ cúng bến nước của đồng bào Ba Na và các dân tộc tại không gian làng dân tộc Ba Na
Du khách đến với không gian làng dân tộc Ba Na không chỉ theo dõi buổi tái hiện lễ cúng bến nước, mà cùng thưởng thức hương vị rượu cần, hòa vào vòng xoang chung vui đồng bào Ba Na, Gia Rai mừng cho buổi lễ đã thành công, cũng là dịp tiếp cận gần hơn nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Ba Na nói riêng và các dân tộc Tây Nguyên nói chung tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam.
Hải Yến (ảnh: Việt Hải)