Cây Nêu - biểu tượng văn hóa độc đáo của các dân tộc Việt Nam
(LVH) - Đối với đa số cộng đồng các dân tộc Việt Nam, cây Nêu có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong đời sống tinh thần, tâm linh tín ngưỡng, là biểu tượng độc đáo trong đời sống văn hóa của đồng bào.
Ở mỗi dân tộc và vùng miền, cây Nêu lại có hình thức trang trí khác nhau, ý nghĩa bên cạnh sự khác biệt còn có sự tương đồng đó là cầu nối giữa thế giới con người và thế giới thần linh, xua đuổi tà ma, tượng trưng những điều tốt đẹp, thể hiện khát vọng của con người về cuộc sống ấm no, hạnh phúc...Cây Nêu thường được dựng lên trong dịp Tết và trong các nghi thức, lễ hội của cộng đồng các dân tộc.
Với biểu tượng văn hóa độc đáo đó, vừa qua, trong khuôn khổ Tuần ''Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam’’ năm 2023, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức Ngày hội trình diễn cây Nêu và giao lưu văn hóa, thể thao và du lịch các dân tộc Việt Nam lần thứ II, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).
Trong hoạt động Trình diễn cây Nêu, đồng bào các dân tộc đến từ 6 tỉnh, thành phố (Lai Châu, Sơn La, Đắk Lắk, Thanh Hóa, Quảng Nam, thành phố Đà Nẵng) đã tham gia tái hiện những nghi thức, lễ hội truyền thống gắn liền với cây Nêu của dân tộc mình.
Trích đoạn tái hiện nghi lễ khóc trâu trong lễ hội Đâm trâu của đồng bào Cơ Tu đến từ thành phố Đà Nẵng
Đồng bào Cơ Tu đến từ thành phố Đà Nẵng xem cây Nêu như một biểu tượng văn hóa và không thể thiếu trong các nghi lễ hiến tế. Cây Nêu của người Cơ tu có hình thức hết sức cầu kỳ, được trang hoàng như một tác phẩm nghệ thuật dân gian và ý nghĩa biểu đạt cũng hết sức đa dạng. Đồng bào Cơ Tu tham gia trình diễn cây Nêu qua việc tái hiện nghi lễ khóc trâu trong lễ hội Đâm trâu.
Trích đoạn tái hiện lễ hội Kin pang Then của dân tộc Thái đen tỉnh Lai Châu
Đồng bào dân tộc Thái đen tỉnh Lai Châu tham gia trình diễn cây Nêu qua tái hiện nghi lễ hội Kin pang Then (tiếng Thái, có nghĩa là Then xuống trần chơi hội cây Nêu). Then ở đây là thầy mo, được coi như người của trời cử xuống nhân gian, để cứu giúp loài người trong cuộc sống và có khả năng giao tiếp với thần linh.
Trích đoạn người Ca Dong huyện Nam Trà My, Tỉnh Quảng Nam tái hiện nghi thức cúng Máng nước
Người Ca Dong huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam quan niệm cây Nêu là nơi mà các vị thần linh và ông bà sẽ về ở và dự lễ hội. Đồng bào đem đến Ngày hội thông qua việc tái hiện nghi thức cúng Máng nước hay còn gọi là Tết Máng nước với ý nghĩa tẩy rửa những thứ ô uế trong năm qua, cầu thần linh xua đuổi tà ma, bệnh tật để dân làng được khỏe mạnh, ấm no, hạnh phúc.
Trích đoạn đồng bào Ê Đê Tỉnh Đắk Lắk trình diễn cây Nêu thông qua tái hiện Lễ cúng sức khỏe
Đồng bào Ê Đê Tỉnh Đắk Lắk tham gia trình diễn cây Nêu thông qua tái hiện Lễ cúng sức khỏe, trong nghi lễ này đặc biệt không thể thiếu cây nêu là biểu tượng của tâm linh, là sợi dây kết nối với thần linh để cầu xin phù hộ cho mọi người có nhiều sức khỏe.
trích đoạn tái hiện Lễ Hết Chá của dân tộc Thái trắng Tỉnh Sơn La
Cây Nêu gắn với dân tộc Thái trắng Tỉnh Sơn La được dựng lên trong Lễ Hết Chá, là hình thức sinh hoạt văn hóa có ý thức gắn kết cộng đồng bản làng, thể hiện tính nhân văn, tôn vinh thầy thuốc với những nghi lễ bày tỏ lòng biết ơn, cảm tạ người đã chữa khỏi bệnh cho người dân để cuộc sống được yên bình.
Đối với đồng bào dân tộc Mường tỉnh Thanh Hóa, hàng năm lại làm lễ lên Nêu trong Lễ tết đón mừng năm mới, với ý nghĩa xua đi cái xấu của năm cũ và đón cái tốt lành trong năm mới.
Hải Yến (ảnh: Thanh Hà)