Tái hiện Lễ hỏi chồng của dân tộc Ê Đê tại "Làng"

(LVH) - Sáng ngày 28/6/2015, tại không gian làng dân tộc Ê Đê, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), lần đầu tiên đồng bào Ê Đê đến từ Đắk Lắk đã tái hiện Lễ hỏi chồng truyền thống của dân tộc mình, một trong những hoạt động chính nhân dịp tổ chức các hoạt động kỷ niệm Ngày Gia đình Việt Nam (28/6) tại “Làng”.

Cô dâu H Mai Adrong đến từ buôn Kô Siêr và chú rể Y Kien Niê đến từ buôn AKô Dhông, tỉnh Đắk Lắk là nhân vật chính của buổi lễ này.

Cộng đồng người Ê Đê mang đậm chế độ mẫu hệ, nên người con gái chủ động đi hỏi và cưới chồng, việc thách cưới là do nhà trai yêu cầu. Qua thời gian, đôi trai gái tìm hiểu nhau, nếu thấy "ưng cái bụng" thì người con gái về báo cho cha mẹ biết, để nhờ người mai mối và tiến hành lễ hỏi chồng.

Cô dâu và ông mai cùng đại diện nhà gái sang nhà trai hỏi chồng

Lễ hỏi chồng truyền thống của đồng bào Ê Đê thường được tiến hành theo các nghi lễ như sau: Trước tiên là Lễ hỏi (Nao Nuh) trong đó bao gồm các lễ đưa vòng và lễ trao vòng. Ngày lành tháng tốt nhà gái chọn ông mai (Pô buk kông) là người cậu hoặc người lớn tuổi trong dòng họ có uy tín, khỏe mạnh, am hiểu luật tục, ăn nói lưu loát và chuẩn bị lễ hỏi gồm một ché rượu và một vòng đồng đưa cho ông mai mang đến nhà trai hỏi, gọi là lễ đưa vòng (Myor kông). Ông mai cùng gia đình nhà gái sang nhà trai ngỏ lời. Nếu ở khác buôn thì những người đi hỏi mang theo cơm nếp với ý nghĩa để đôi trai gái gắn bó với nhau như cơm nếp.

Đăm đêi cầm chiếc vòng do ông mai nhà gái đưa sang hỏi ý kiến chàng trai

Lúc này nhà trai sẽ họp bàn tại gian bếp khách và cử một đăm đêi cao tuổi (anh, em trai bên mẹ) cầm chiếc vòng do ông mai nhà gái đưa sang hỏi ý kiến chàng trai, nếu chàng trai nhận lời sẽ cầm vào chiếc vòng đồng. Đến nghi lễ trao vòng đại diện hai họ làm lễ trao vòng và chính thức đặt quan hệ thông gia. Lễ vật nhà gái mang đến gồm 1 ché rượu, 1 con gà làm lễ để nhà trai mở tiệc thết đãi ông mai và gia đình nhà gái (lễ này cô gái không được đi cùng ông mai và đại điện nhà gái sang nhà trai). Nhà trai thỏa thuận vật thách cưới và thời gian rước lễ. Nếu trong trường hợp người con trai không đồng ý thì nhà trai tổ chức một nghi lễ nhỏ mời nhà gái đến dự để tỏ lòng tôn trọng và duy trì sự hòa thuận với nhau.

Theo quan niệm của người Ê Đê việc từ chối hôn lễ là từ chối hôn nhân của một dòng họ, sẽ ảnh hưởng và gây tổn thương rất lớn đến lòng tự trọng của không những một gia đình mà còn cả một dòng họ. Do đó cần thiết phải có sự thể hiện gắn bó đoàn kết của cả cộng đồng dân tộc. 

Trước khi làm lễ thỏa thuận, người Ê Đê có thủ tục “gửi dâu” (K’năm). Đại diện nhà gái (Pô êmuh) dẫn cháu gái đến ở nhà chồng chưa cưới theo thỏa thuận giữa hai bên. Đây là thời gian thử thách lòng chung thuỷ nết na của người phụ nữ.

Lễ vật gửi dâu nhà gái mang sang nhà trai

Lễ vật gửi dâu của nhà gái bao gồm 1 con gà, 1 nắm xôi gói trong lá chuối và một ché rượu để làm lễ. Nhà trai đưa ra vật thách cưới gồm 1 con heo, 7 ché rượu, của hồi môn là 2 con trâu, 3 đến 5 con bò, voi... Sau thủ tục này cô dâu chú rể mới trao vòng.

Nếu cô gái không trả nổi lễ vật thách cưới thì phải ở lại làm việc tại nhà chồng cho đến khi hết nợ mới có quyền rước chồng về nhà mình. Trường hợp trả không hết nợ (thường là gái mồ côi) thì cô gái phải ở luôn bên nhà chồng. Đôi khi vì thách cưới cao nên có trường hợp có con rồi mới làm lễ cưới.

Ông cậu bên nhà trai đang kiểm tra chất lượng chiếc chăn nhà gái đưa lễ

Hết thời gian gửi dâu nhà gái đưa sang nhà trai một con gà, 1 nắm xôi gói trong lá chuối và 1 ché rượu làm lễ thỏa thuận, đây là lễ vật thể hiện sự kính trọng của nhà gái với nhà trai. Trong buổi lễ, mọi người cùng uống rượu, ăn xôi, gà và thỏa thuận về lễ cưới. Vật thách cưới thường là 1 con heo, 7 ché rượu và của hồi môn là 1 con trâu (bò), chiêng, ché... Sau khi đã thỏa thuận xong, cô dâu và chú rể trao vòng cho nhau trước sự chứng giám của thần linh và hai gia đình. Chiếc vòng đeo tay ấy tượng trưng cho sự gắn bó thủy chung của đôi trai gái. Tiếp đó, gia đình nhà gái trao cho gia đình nhà trai 8 chiếc vòng (tượng trưng cho sự ràng buộc), 1 cái bát đồng (tượng trưng cho cho nồi cơm và bầu sữa mẹ luôn tràn đầy), 1 cái chăn (tượng trưng cho sự ấm cúng của gia đình). Sau khi làm các thủ tục xong, hai gia đình thỏa thuận chọn ngày để rước rể.

Cô dâu rước chú rể về nhà mình

Đến ngày rước rể, nhà gái mang lễ vật thách cưới sang nhà trai để đón đôi vợ chồng về. Nhà trai làm lễ tiễn bằng một ché rượu và một con heo. Đoàn rước và tiễn rể chính thức phải có đăm đei (cậu), mai (chị), ayong (anh), hoặc adei (em), bạn bè và người trong họ. Trên đường đi, nhà gái lần lượt trao vòng cho chú rể. Hình thức trao vòng chính là thay cho những lời chúc tụng, cam kết ràng buộc. Khi đám rước đến chỗ rẽ vào nhà gái thì một người cậu bên nhà trai bước ra chặn lại, nhà gái phải trao cho người đó một chiếc vòng đồng mới được tiếp tục đi. Đây là hình thức thể hiện sự níu kéo, lưu luyến chú rể của gia đình nhà trai.

Tốp thanh niên đón đường, té nước vào vào cô dâu và chú rể thay cho lời chúc phúc đôi bạn trẻ

Cũng trên đường đi, có một tốp thanh niên đón đường, té nước vào cô dâu và chú rể thay cho lời chúc phúc đôi bạn trẻ. Theo quan niệm của người Ê Đê, đám cưới nào có nhiều người chặn đường tạt nước thì cặp vợ chồng đó sẽ sống hạnh phúc bền lâu.

Người trưởng họ đại diện hai gia đình tuyên bố cuộc hôn nhân của hai người được chấp nhận theo luật tục, rồi ông đưa chiếc vòng đồng cho đôi vợ chồng trẻ chạm tay vào lần cuối để chúc phúc vợ chồng sống hạnh phúc trọn đời bên nhau.

Cô dâu và chú rể chạm tay vào vòng đồng lần cuối để nhận lời chúc phúc vợ chồng hạnh phúc trọn đời

Về đến nhà gái mới bắt đầu tiến hành phần lễ chính thức: lễ cúng tổ tiên và cầu chúc sức khỏe cho đôi vợ chồng mới cưới. Một người đại diện nhà gái khấn với các Giàng, tổ tiên phù hộ cho họ được hạnh phúc, sau đó gia đình, bạn bè lần lượt tặng quà cho đôi vợ chồng trẻ và cầu chúc cho họ sống hạnh phúc, con cháu đầy nhà, nương rẫy nhiều lúa, bắp... Khi phần lễ kết thúc, những người tham dự cùng ăn uống, ca hát, nhảy múa theo nhịp chiêng để mừng đôi tân hôn.

Cô dâu và chú rể hạnh phúc trong ngày cưới

Lễ hỏi chồng của đồng bào Ê Đê là một hoạt động thiết thực và ý nghĩa do chính chủ thể văn hóa thực hiện nhằm giới thiệu một nét phong tục tốt đẹp của người Ê Đê tại “Ngôi nhà chung” và cũng là cơ hội để đồng bào Ê Đê quảng bá việc gìn giữ những phong tục, nghi lễ, những nét văn hóa độc đáo của dân tộc mình.

Phạm Hương - Hải Yến