Đến "Làng" cùng người Dao vui Tết nhảy

(LVH) - Về tham gia các hoạt động Ngày hội “Sắc Xuân trên mọi miền Tổ quốc” năm 2019 tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, sáng 13/2, đồng bào dân tộc Dao nhóm Dao quần chẹt thôn Tân Dân, xã Hợp Hòa, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang đã tái hiện Nghi lễ đón Tết cổ truyền (trích đoạn Tết nhảy) với mong muốn con người sẽ vượt qua mọi gian khổ, đoàn kết chống lại các thế lực làm hại đến đời sống yên lành và cầu cho mưa thuận gió hòa, nhân khang vật thịnh.

Theo phong tục, đồng bào Dao ăn Tết trước người Kinh nửa tháng và vui Tết đến hết rằm tháng Giêng (15/1 Âm lịch). Họ sửa sang thay mới ban thờ, làm bánh ống (gói bằng lá và cuộn chặt hai đầu) và làm bánh dầy. Lễ “hứa” đầu năm là một thủ lợn tượng trưng cho con lợn khoảng (10-15 kg), 5 chiếc bánh dầy hoặc bánh ống, nhà nào không có lợn thì thịt một con vịt hoặc 3 con gà đặt lên ban thờ cúng tổ tiên để cầu lộc, cầu tài và gánh vác mọi công việc như: tai họa, trừ tà ác....

Thầy cúng Triệu Thanh Hùng thực hiện các nghi lễ

Trong một năm, đồng bào Dao quần chẹt ăn rất nhiều Tết như Tết Nguyên tiêu, Tết hàn thực, Tết Đoan ngọ, song Tết Nhảy và tết Nguyên đán vẫn là lớn nhất. Tết Nhảy là một trong lễ Tết có ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống cộng đồng của đồng bào Dao quần chẹt và cũng là Tết “tẩy oan“, Tết “cầu may”, “cầu phúc”. Thông thường họ tổ chức Tết nhảy theo từng thế hệ.

Tết nhảy hay “Nhiang chằm Đao” là nghi lễ cúng Bàn Vương - thủy tổ của dân tộc Dao. Tết nhảy là một lễ hội tu bổ bàn thờ định kỳ, nghi lễ tạ ơn tổ tiên và các vị thần được tổ chức vào tháng 12 âm lịch, mỗi chu kỳ Tết nhảy từ 15 đến 20 năm, với mong ước, con người sẽ vượt qua mọi gian khổ, đoàn kết chống lại các thế lực làm hại đến đời sống yên lành và cầu cho mưa thuận gió hòa, nhân khang vật thịnh.

Đồng bào Dao thể hiện điệu múa bắt ba ba trong nghi lễ

Theo tục lệ, Tết nhảy chỉ tổ chức tại không gian “Nhà cái” (nhà có bàn thờ tổ) đây là việc của mỗi gia đình, nhưng được cả bản chung tay góp sức, từ việc nấu cỗ cho đến các nghi thức lễ lạt nên cũng được coi như Tết chung của cả vùng thể hiện lòng thành kính biết ơn, tri ân công đức sâu dày của tổ tiên. Lễ hội Tết nhảy thường được tổ chức vào khoảng thời gian từ ngày mùng 1 đến 25 tháng Chạp và được cúng vào buổi sáng, thời gian lễ hội diễn ra đầy đủ là khoảng 3 ngày 3 đêm.

Chủ nhà ấn định ngày, mời dân làng làm giúp các việc như: cắt giấy, trẻ que làm cán cờ, bổ cây đẽo dao, kiếm, dìu, búa, súng, lệnh bài… rồi viết chữ vào lệnh bài, dìu, thuổng, đóng đồng xu vào giấy làm tiền, in hình ngựa vào giấy… số lượng mỗi loại bao nhiêu do chủ nhà tính toán, một số người thì nấu nướng đồ lễ, giã bánh dầy và treo tranh thờ. Tất cả mọi công việc được diễn ra nhanh chóng làm không khí càng thêm tấp nập.

Đồng bào tới các gia đình chúc mừng năm mới

Tết nhảy diễn ra với nhiều nghi lễ đặc sắc. Trước hết, Thầy cúng mời các thánh thần, hương hỏa, tổ tiên về chứng giám và đồng ý cho gia đình làm lễ Tết nhảy. Khi thầy cúng đến, chủ nhà mời ngồi, rót nước mời hỏi thăm sức khỏe, nói với thầy cúng bàn thờ nhờ ông cúng Hương hỏa tổng thần, Thượng đàn binh, Hạ đàn tượng, Bàn vương thánh đế, Chủ trạch long thần, Tổng thể gia tiên, Tam Thanh chính minh, Cao chân đại đạo, Tiên đường Tứ phủ về bàn thờ, mời Hạ đàn binh sư phụ cùng cho phép gia đình và dân làng mở lễ hội Tết nhảy.

Sau khi thỉnh mời các vị thầy cúng sẽ hóa tiền vàng để dâng lên các cụ phù hộ độ trì cho con cháu, xóa tai ương, tai ách, bệnh tật, xua đuổi tà ma…

Trước khi làm các nghi lễ thầy sẽ tẩy uế đạo cụ: kiếm, chuông để không bị uế tạp. Sau đó, là nghi lễ múa bắt ba ba. Đây là điệu múa không thể thiếu trong lễ tết nhảy các động tác diễn tả hành động bắt ba ba đem mổ, băm, xào, nấu dâng cúng Bàn Vương cầu Bàn Vương phù hộ độ trì cho gia chủ, bản làng được bình yên, mùa màng tươi tốt.

Sau buổi lễ, đồng bào Dao giới thiệu tới du khách các lời ca điệu múa độc đáo của dân tộc mình

Sau điệu múa bắt ba ba là điệu múa kiếm nhằm mở đường, dọn dẹp, quét đường, luyện binh, cưỡi phượng, cưỡi ngựa, đóng chuôi da, mài dao, múa cờ. Đây là điệu múa thể hiện nghi lễ tạ ơn tổ tiên và các vị thần đã bảo vệ cuộc sống cho dân làng, dòng tộc, cầu xin tổ tiên phù hộ, che chở cho mọi thành viên được mạnh khỏe, làm ăn phát đạt.

Những chàng trai thông qua các điệu múa biến hóa khôn lường trong thân hình uyển chuyển, lắt léo, vừa mạnh mẽ thể hiện được hành động phát cây mở đường, lúc đâm chém thú dữ, lúc tự vệ khi kẻ thù tấn công…

Tiếp đó, cúng Bàn Vương. Thầy cúng rải gạo để mời âm binh, sau đó thầy cúng mời Bàn Vương về chứng giám buổi lễ.

Buổi lễ thu hút du khách du Xuân đầu năm tới Làng VHDL các DTVN

Cuối cùng là nghi lễ cúng giao thừa. Các gia đình trong đêm 30 Tết bày lên bàn thờ 01 con gà sống cùng các lễ vật để tổ tiên thụ hưởng đồ lễ và chứng dám cho lòng thành của con cháu.12h đêm mọi người mang tiền ra mua nước ở giếng của trời để cúng tổ tiên trong ngày Tết với mong muốn cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. 5h sáng gia chủ bắt đầu lên hương và cúng tổ tiên, sau khi nhang đã cháy hết gia chủ xin con gà sống để mang đi luộc, khi luộc xong thì lại đặt 1 phần gà đã luộc chín để lên bàn thờ rồi sau đó con cháu thụ lộc.13h cả nhà cùng bắt đầu đi chúc Tết anh em họ hàng, làng xóm. Khi đến cửa nhà thì họ cùng nhau hát những lời hát chúc tụng năm mới mong những điều may mắn đến gia đình.

Hải Yến