Tổ chức các hoạt động tháng 9 “Vui Tết độc lập”

(LVH) - Là chủ đề hoạt động tháng 9 được tổ chức từ ngày 01 - 30/9/2022 tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), với các hoạt động hàng ngày, cuối tuần, kỷ niệm 77 năm Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2022). Qua đó giới thiệu những nét văn hóa, phong tục tập quán của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam tại “Ngôi nhà chung”. Đồng thời góp phần quảng bá, bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc và tăng cường giao lưu giữa các dân tộc, góp phần thu hút khách du lịch, hình thành điểm đến tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam.

Hoạt động tháng 9 với sự tham gia của hơn 200 đồng bào, nghệ sỹ, diễn viên của 17 dân tộc (Pà Thẻn, Cor, Nùng, Tày, Mông, Dao, Mường, Thái, Khơ Mú, Tà Ôi, Ba Na, Xơ Đăng, Gia Rai, Cơ Tu, Raglai, Ê Đê, Khmer) có sự tham gia của các địa phương hoạt động hàng ngày và phối hợp huy động, cùng sự tham gia của Liên đoàn Xiếc Việt Nam. Huy động khoảng 45 nghệ nhân dân tộc Dao, Pà Thẻn, Mông tỉnh Tuyên Quang trong đó dân tộc Dao: 20 người, dân tộc Pà Thẻn: 15 người, dân tộc Mông: 10 người; 15 người dân tộc Thái tỉnh Sơn La ngày 01,02,03,04/9/2022. Huy động khoảng 20-25 người dân tộc Cor tỉnh Quảng Ngãi ngày 02,03/9/2022. Huy động khoảng 25 nghệ sĩ diễn viên Liên đoàn Xiếc Việt Nam ngày 03,04/9/2022. Mời một số nghệ nhân làng nghề cho chương trình “Trung thu cho em”.

Chương trình tháng 9 “Vui Tết độc lập” với các hoạt động:

Nhóm hoạt động chủ đề: “Sắc màu xứ Tuyên”

“Chợ phiên vùng cao - Sắc màu xứ Tuyên”: Tái hiện không gian văn hóa đậm sắc màu các dân tộc vùng Đông Bắc với điểm nhấn là không gian văn hóa chợ phiên vùng cao Tuyên Quang với chủ đề “Chợ phiên vùng cao - Sắc màu xứ Tuyên”. Không gian chợ là sự kết hợp giữa các hoạt động xuống chợ, vui chơi gắn với các hoạt động dân ca, dân vũ, trò chơi dân gian, thưởng thức ẩm thực, giới thiệu mua bán sản vật với sắc màu của các dân tộc Mông, Dao, Tày, Thái... Tại không gian trung tâm cũng là điểm nhấn các sản vật địa phương mang đậm sắc màu thành Tuyên.
Tạo điểm nhấn trang trí không gian chụp ảnh gắn với những cảnh sắc ấn tượng của Tuyên Quang. Không gian chợ với 50 gian hàng và khu vực nhà dân tộc Phù Lá bao gồm 33 gian hàng tại khu vực Chợ vùng cao: Điểm nhấn không gian hoạt động tại chợ là sắc màu văn hóa Tuyên Quang: Khoảng 15-20 gian hàng giới thiệu sản vật địa phương, các sản phẩm OCOP, ẩm thực truyền thống của các dân tộc Tuyên Quang: Thắng cố, mèn mén, rượu ngô, rau củ quả, lạp sườn, thịt trâu treo gác bếp...với hoạt động giới thiệu nghề truyền thống dệt thổ cẩm, thêu hoa văn trên vải, nấu rượu ngô, nấu thắng cố mèn mén..,10 gian hàng của tỉnh Sơn La và một không gian đậm sắc màu do chính các chủ thể văn hóa thực hiện.

Chương trình “Sắc màu chợ phiên” của cộng đồng các dân tộc tại chợ vùng cao phía Bắc: Biểu diễn dân ca dân vũ, giao lưu văn hóa giữa các cộng đồng dân tộc tham gia tại Chợ vùng cao với các tiết mục dân ca, dân vũ mừng đất nước, ca ngợi quê hương đất nước, bản sắc dân tộc vùng, miền và các trò chơi dân gian do đồng bào các dân tộc giao lưu với du khách như giã bánh dày, đánh quay (tu lu), leo cột, đẩy gậy... của các dân tộc huy động tỉnh Tuyên Quang, Sơn La và các dân tộc đang hoạt động tại Làng tạo một không khí vui tươi phấn khởi, đầm ấm, mang đậm nét truyền thống của các dân tộc, thể hiện sự độc đáo trong đa dạng.

Giới thiệu nét đặc sắc nghệ thuật múa khèn của dân tộc Mông tỉnh Tuyên Quang: Khèn là nhạc cụ độc đáo thể hiện nghi thức, tín ngưỡng truyền thống và là vật linh thiêng trong các nghi thức lễ hội của dân tộc Mông. Nghệ thuật trình diễn dân gian của người Mông gắn liền với chiếc khèn. Tiếng khèn dường như đã trở thành một phương thức để người Mông chuyển tải, thổ lộ những tâm tư nguyện vọng của mình. Với tiếng khèn vui người Mông mời bạn đi chơi xuân, gọi bạn xuống chợ, chúc nhau những điều may mắn còn khi buồn tiếng khèn chậm và trầm. Tiếng khèn Mông thể hiện chất trữ tình đằm thắm, mượt mà, khỏe khoắn. Những âm thanh của loại nhạc cụ này mang vẻ đẹp tự nhiên của vùng núi bao la, hùng vĩ nét tươi sáng và giản dị của tâm hồn người Mông. Nghệ thuật múa khèn của dân tộc Mông vô cùng độc đáo thể hiến sự cố kết cộng đồng, tinh thần đoàn kết trong đời sống cộng đồng. Tiếng khèn ngấm sâu vào tâm hồn người Mông, thân quen như thắng cố, mèn mén, rượu ngô hay tất cả những gì thân thuộc nhất đã gắn bó với họ từ lúc sinh ra.

Tái hiện “Lễ cưới” của đồng bào dân tộc Dao: Dân tộc Dao đỏ ở Tuyên Quang có một nền văn hóa rất phong phú và đậm đà bản sắc, phản ánh nhiều lĩnh vực của đời sống. Một trong những nghi lễ đặc sắc còn được lưu truyền cho đến ngày nay là lễ cưới của người Dao đỏ. Nghi lễ đón dâu bắt đầu từ bên nhà trai với đoàn nhạc lễ của người Dao gồm kèn, trống, chiêng, chũm, chọe, thanh la sang nhà gái xin dâu. Trên đường đi qua các bản, người thổi kèn thổi các bài ca chào bản, chào mường. Lễ vật nhà trai mang sang nhà gái gồm 2 con gà, 10 chai rượu, 30 kg gạo và 30 kg thịt lợn để xin được đón cô dâu về. Nét đặc biệt trong đám cưới của người Dao là trang phục của cô dâu với chiếc khăn đỏ lớn chùm đầu có đính nhiều nụ hoa đan từ len đỏ, cài xen những lắc nhạc đồng. Mũ áo của cô dâu người Dao đỏ là một tác phđộc đáo của sắc màu, nó thể hiện sự tinh xảo trong từng đường thêu hoa văn thổ cẩm truyền thống…Xã hội ngày càng phát triển, nhiều tục lệ của người Dao đỏ đã bị mai một theo thời gian nhưng những nghi lễ, nghi thức trong đám cưới vẫn được người Dao đỏ lưu truyền để giáo dục cho con cháu đời sau bởi trong đó chứa đựng nhiều yếu tố về văn hóa và lịch sử của tộc người.

Tái hiện lễ cấp sắc của dân tộc Pà Thẻn tỉnh Tuyên Quang: Người Pà Thẻn huyện Lâm Bình tỉnh Tuyên Quang lưu giữ rất nhiều nghi lễ và lễ hội cổ truyền như: Tết Nguyên đán, nghi lễ vòng đời; nghi lễ liên quan đến nông nghiệp; lễ cầu mưa; lễ cúng cơm mới; lễ cúng thần săn bắn, lễ kéo chày; lễ hội nhảy lửa... nhưng tiêu biểu nhất vẫn là nghi lễ cấp sắc. Đối với người Pà Thẻn, lễ cấp sắc không phải là khẳng định sự trưởng thành của người đàn ông (giống như người Dao), mà là sự công nhận được phép thực hiện các nghi lễ tín ngưỡng, được thần thánh phù hộ và được làm thầy cúng trong các nghi lễ cúng thần thánh, cúng tổ tiên... Vì vậy, chỉ có người đàn ông làm thầy cúng mới được cấp sắc. Người đàn ông Pà Thẻn muốn được cấp sắc, làm nghề thầy cúng thì phải học cúng trong một thời gian dài, vì đây là điều kiện bắt buộc trước khi được thực hiện nghi lễ cấp sắc. Theo phong tục của dân tộc mình, để có một người thầy cúng phải làm lễ cấp sắc. Sau này tổ tiên sẽ ưng thuận cho người ấy làm nghề thầy cúng. Thời gian tổ chức lễ cấp sắc là theo người thầy, người thầy tính đúng vào năm đấy, năm tốt, tháng tốt, ngày tốt… là báo cho gia đình chuẩn bị để làm lễ cấp sắc. Đây là một tập quán không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Pà Thẻn, thể hiện truyền thống tốt đẹp của ông cha về sự gắn kết cộng đồng, chia sẻ những điều tốt đẹp cho nhau.

Không gian trò chơi dân gian tại Chợ vùng cao: Các trò chơi dân gian do đồng bào các dân tộc giao lưu với du khách như: Đánh quay (tu lu), leo cột, đánh yến, đu dây, ném còn... của các dân tộc tạo một không khí vui tươi phấn khởi của các dân tộc.

Nhóm hoạt động: “Sắc màu Tây Nguyên”

Hoạt động tái hiện Lễ ăn trâu của dân tộc Cor, tỉnh Quảng Ngãi: Lễ ăn trâu của đồng bào Cor gọi là xa ố kpiêu, đây là lễ hội lớn mang đậm bản sắc văn hoá Cor được tổ chức trong nhiều ngày với các giai đoạn khác nhau. Người Cor tổ chức lễ ăn trâu khi làm ăn khấm khá được mùa, mừng nhà mới hoặc di dời làng đến nơi ở mới hay khi làng có nhiều người ốm đau dịch bệnh mục đích để cảm tạ thần linh và cầu bình an, sung túc. Trong lễ hội ăn trâu, văn hoá cổ truyền như nghệ thuật diễn xướng với chiêng và múa nhảy múa, hát cà lu, nghệ thuật ẩm thực, lễ thức dân gian...hết sức phong phú được phô diễn, lan toả để củng cố mối quan hệ cộng đồng. Và đặc biệt, phải có dựng cây nêu, cây nêu là tâm điểm của lễ hội và là một nét văn hoá rất đặc sắc của đồng bào Cor.

Trình diễn nghệ thuật đấu chiêng của dân tộc Cor: Nghệ thuật đấu chiêng là một trong những sinh hoạ độc đáo của người Cor. Người ta sử dụng hai chiêng (gọi là chiêng chồng và chiêng vợ, được chế tác bằng đồng) và một trống (có dạng hình trụ tròn, căng mặt bằng da) để giữ nhịp và làm trọng tài cho hai chiêng đấu tài nghệ với nhau. Mỗi chiêng chỉ có 1 âm. Muốn thể hiện tiết mục đánh chiêng, múa cà đáo phải có 3 nam và 8 nữ. Nam sử dụng hai chiêng và một trống. Mở đầu tiết tấu đấu chiêng, tiếng trống và tiếng chiêng hoà quyện chậm rãi, sau đó tăng dần tốc độ và càng về sau càng thúc giục, dồn dập hơn. Người đánh chiêng luôn thể hiện rõ tài năng ứng tác của mình, biết kết hợp các thể loại nhuần nhuyễn mới tạo được âm thanh lúc trầm hùng, vui nhộn hay khoan thai... Thông qua tiếng chiêng, cách trình diễn đấu chiêng, người Cor bày tỏ lòng thành kính biết ơn đối với thần linh, cầu nguyện cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Hoạt động cuối tuần

Chương trình biểu diễn nghệ thuật của Liên đoàn Xiếc Việt Nam với các tiết mục xiếc đặc sắc như: Xiếc thú, ảo thuật, hề xiếc, tung hứng, lắc vòng, uốn dẻo… nhằm mang tới tiếng cười và những phút giây thoải mái cho du khách, đặc biệt là các em thiếu niên nhi đồng tới tham quan tại “Ngôi nhà chung” nhân dịp Quốc khánh.

Chương trình “Trung Thu cho em”: Tết Trung thu là dịp để các thành viên trong gia đình có dịp sum họp, quay quần bên nhau, cùng nhau ăn uống vui chơi, cùng nhau rước đèn. Ngoài ra vào dịp này mọi người thường gửi đến cho nhau những lời chúc hoặc tổ chức múa lân để cầu bình an may mắn đến cho mọi người trong gia đình. Tổ chức các hoạt động giới thiệu trình diễn và tương tác nghề thủ công truyền thống “Em tập làm nghệ nhân” như làm đèn ông sao, làm trống, làm mặt nạ, nặn tò he; Tổ chức các hoạt động “Trung Thu cho em” qua các trò chơi truyền thống: Ô ăn quan, đánh chắt chơi chuyền, nhảy bao bố, bịt mắt đánh trống…; Trưng bày khoảng 20 bức ảnh về thế giới trong trẻo của tuổi thơ qua góc nhìn của các nhà nhiếp ảnh Nguyễn Phú Đức, Phạm Quốc Dũng…với chủ đề “Ký ức tuổi thơ”; Mời thêm các nghệ nhân làm chuồn chuồn tre, nghệ nhân nặn tò he, nghệ nhân viết thư pháp.

Tái hiện Lễ Sen Dolta của đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng theo truyền thống: Lễ hội bắt nguồn từ tín ngưỡng dân gian cũng như Vu Lan báo hiếu của đồng bào Kinh, đồng bào Khmer Nam bộ cũng có chung nét đẹp đậm đà bản sắc văn hóa truyền thống đó, ngày lễ Sen Dolta - lễ cúng ông bà tổ tiên ghi ơn sinh thành nuôi dưỡng của ông bà, cha mẹ, là một trong những lễ lớn trong năm, Sen Dolta dịch ra có nghĩa là “cúng ông bà”. Đồng bào dân tộc Khmer hoạt động hàng ngày tại Làng cũng theo nghi thức truyền thống cúng ông bà tổ tiên để thể hiện tấm lòng hiếu thảo, hướng về cội nguồn.

Hoạt động của các nhóm nghệ nhân đang hoạt động hàng ngày tại Làng

Cùng trải nghiệm giao lưu các tiết mục văn nghệ và các loại hình nghệ thuật dân gian truyền thống tiêu biểu: Nhảy sạp, hát ví, hát dân ca, diễn tấu cồng chiêng, nghệ thuật hát then, đàn tính, các điệu múa chuông, múa rùa, hát ay ray và diễn tấu Đinh năm; Tổ chức các trò chơi dân gian truyền thống như: Ném còn, đi cà kheo, đánh đu, đi cầu kiều, đánh yến, leo cột, kéo co...; Tìm hiểu văn hóa ẩm thực và thưởng thức các món ăn đặc sắc: xôi đồ, thịt gà nấu măng, cá ốt đồ, rau đồ, cá nướng, các món ăn từ thịt lợn, xôi màu…của dân tộc Mường, Thái; gà nướng… của dân tộc Dao; mật ong rừng, phấn hoa, cà phê, ca cao…của dân tộc Ê Đê; khâu nhục, cá om măng chua, lạp sườn, thịt gác bếp, măng nhồi… cá nướng, gà nướng, xôi màu…của dân tộc Tày; bánh tình yêu và các sản vật đặc trưng của dân tộc Tà Ôi; các hoạt động khác: hái chè, dệt vải, chế tác nhạc cụ, đan lát đồ thủ công, nấu rượu, chế biến thuốc Nam...; Chương trình trải nghiệm văn hoá dân tộc truyền thống gắn với không gian của đồng bào.

Hoạt động hàng ngày

+ Tái hiện cuộc sống hàng ngày truyền thống của cộng đồng các dân tộc.
+ Giới thiệu văn hóa truyền thống dân tộc.
+ Thao tác, giới thiệu tri thức dân gian, ẩm thực, trình diễn nghề thủ công truyền thống và giới thiệu sản phẩm như thổ cẩm, nhạc cụ dân tộc…
+ Phục vụ du khách tham quan tuyến điểm.
+ Trò chơi dân gian: Nhảy sạp, đi cà kheo, ném còn, đánh đu, đi cầu Kiều, đánh yến, tó má lẹ...

Bên cạnh đó là các hoạt động hoạt động hàng ngày, cuối tuần của 14 cộng đồng dân tộc, chương trình du lịch trải nghiệm, giới thiệu làm bánh, gói bánh phục vụ du khách, trò chơi dân gian; hoạt động cầu an, chúc phúc tại các không gian tâm linh chùa Khmer, tháp Chăm... nhằm giới thiệu nét văn hóa, phong tục tập quán của đồng bào, cùng các hoạt động trải nghiệm tại “Ngôi nhà chung” của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.

Chương trình tổng thể

 Phạm Hương