Lễ hội Lồng tồng - Lễ hội xuống đồng của dân tộc Tày tỉnh Thái Nguyên

(LVH) - Sáng 18/2, lễ hội Lồng tồng đã được đoàn nghệ nhân đồng bào dân tộc Tày đến từ làng Thái Hải tỉnh Thái Nguyên tái hiện trong khuôn khổ hoạt động tháng 2 “Sắc Xuân trên mọi miền Tổ quốc” tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

Lồng tồng có nghĩa là "xuống đồng", là một trong những lễ hội được đồng bào dân tộc Tày tại Thái Nguyên coi là lễ hội quan trọng bậc nhất, được tổ chức hàng năm, gắn với tín ngưỡng về nông nghiệp là một hình thức sinh hoạt văn hoá dân gian mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, tính cố kết cộng đồng, thể hiện khát vọng của người dân trong sự hoà hợp trời đất, âm dương, cầu mong cho con người khoẻ mạnh, cuộc sống no đủ, vạn vật sinh sôi.

Đây là lễ hội truyền thống có từ ngàn đời của người Tày ở vùng Việt Bắc đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia năm 2017.

Đồng bào Tày chuẩn bị mâm lễ cúng thần linh

Do lễ hội mang tính chất cộng đồng, nên trong những ngày trước khi diễn ra các hoạt động của lễ hội, nhà nào cũng chuẩn bị các vật phẩm từ nông nghiệp để dâng lên các vị thần linh. Những khát vọng về cuộc sống ấm no, hạnh phúc, sinh sôi nảy nở, mọi điều an lành đều được người dân gửi gắm vào mỗi mâm Tồng (mâm lễ) của mình dâng lên các vị thần.

Người Tày thường chọn bãi cỏ bằng phẳng, rộng lớn có vị trí trung tâm để tổ chức lễ hội nhằm thuận lợi cho việc đi lại, vui chơi của dân bản và các vùng lân cận.

Lễ hội Lồng tồng gồm phần lễ và phần hội, trong phần lễ, mỗi gia đình chuẩn bị một mâm cỗ cúng gồm gà, thịt lợn, trứng luộc, hai cặp bánh chưng, một cặp bánh chưng Tày, mâm xôi ngũ sắc, các loại bánh dày, bánh khảo, chè lam... thể hiện sự đảm đang, khéo léo của phụ nữ Tày trong việc nội nấu nướng. Trên mỗi mâm lễ đều có chiếc bánh hình bông hoa nhiều màu sắc và hai đôi quả còn được làm bằng vải có nhiều tua rua mầu sắc sặc sỡ cùng hạt giống các loại.

"Pú mo" chủ trì lễ cúng

Mâm lễ vật của bản được lựa chọn kĩ lưỡng, phải to hơn, nhiều hơn, trang trí đẹp hơn với các mâm lễ của các gia đình và nhất thiết phải có thủ lợn. Các mâm lễ được xếp thẳng hàng, người chủ lễ (thường là thày Tào, hoặc thày Mo), gọi là “pú mo”. "Pú mo" đứng trước mâm lễ của bản khấn tạ ơn trời đất, thần linh đã phù hộ cho dân bản, trong khi đó dân bản thắp hương, rót rượu. Sau lời khấn tạ ơn, "pú mo" tiếp tục khấn cầu mưa, một người phụ lễ đội một chậu nước đứng bên cạnh, nhiều người khác cầm tàu lá cọ đi từ nơi cúng tế về cuối bãi đất.

Khấn xong, "pú mo" vẩy nước ra xung quanh, ngụ ý là trời ban mưa, dân bản xúm lại, ai cũng muốn hứng lấy những giọt nước tượng trưng cho may mắn ấy. Vảy nước xong, “pú mơ” lại lấy hạt giống từ các mâm lễ vãi ra xung quanh, dân bản lấy hạt giống ấy trộn với hạt giống nhà mình chọn gieo cấy. Theo đó, cánh đàn ông sẽ đi những đường cày đầu tiên, còn phụ nữ thì trổ tài thi cấy. Sau các lễ thức đó, dân bản cùng nhau phá cỗ, chúc tụng nhau khoẻ mạnh, may mắn, thóc lúa đầy bồ, lợn gà đầy sân...

Đồng bào Tày tham gia tung còn trong phần hội

Phần lễ kết thúc, mở đầu phần hội là hội tung còn. Đây là hoạt động đông vui nhất, thu hút nhiều người tham gia nhất. Khi quả còn xuyên thủng hồng tâm của vòng tròn, là âm dương đã giao hoà, cuộc sống sẽ sinh sôi, mùa màng sẽ bội thu và ai ném trúng hồng tâm đầu tiên sẽ được trao giải thưởng, được coi là điềm may mắn trong cả năm, được thần linh phù hộ. Nếu ở lễ hội nào không có ai tung còn trúng vòng tròn, xuyên thủng hồng tâm thì dân bản không vui, vì theo quan niệm đó là điềm báo một năm mới không thuận lợi, đây là nét đặc sắc mà chỉ dân tộc Tày mới có. Thông qua hoạt động tung còn là dịp nam, nữ thanh niên trao gửi tâm ý với nhau, nhiều đôi trai làng, gái bản đã nên duyên vợ chồng từ những dịp tung còn trong ngày hội xuân.

Nhiều đoàn du khách đã có mặt tại không gian làng dân tộc Tày theo dõi buổi lễ tái hiện của đồng bào tại Làng Văn hoá - Du lịch các dân tộc Việt Nam

Các trò chơi trong lễ hội Lồng tồng còn có rước cờ, múa sư tử, đi cà kheo, múa rối, chọi gà, đánh đu, múa võ, kéo co, đẩy gậy, bắn nỏ và hát then,...Trong Lễ hội Lồng tông cổ xưa không thể thiếu hát then, hát sli, lượn. 

Lễ hội Lồng tồng của dân tộc Tày Thái Nguyên là một trong những nét văn hoá độc đáo của dân tộc Tày, góp phần làm phong phú kho tàng văn hoá các dân tộc Việt Nam. Đồng thời, lễ hội là dịp để người dân hội tụ giao lưu văn hoá, tăng thêm sự đoàn kết, ôn lại truyền thống của quê hương, đất nước, khơi dậy niềm tự hào truyền thống dân tộc, tạo điều kiện để các hoạt động văn hóa, văn nghệ, các trò chơi dân gian, dân tộc phát triển, kết hợp giữa văn hoá truyền thống với văn hoá đương đại, tạo nên đời sống văn hoá tinh thần vui tươi, lành mạnh.

Thông qua buổi lễ tái hiện, cũng là dịp đồng bào dân tộc Tày giới thiệu tới cộng đồng các dân tộc và du khách tham quan nét văn hoá độc đáo của dân tộc mình, trong những ngày đầu Xuân tại "Ngôi nhà chung" Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam.

Hải Yến (ảnh: KCLDT)