Hiểu về "Mo" qua lễ mát nhà của người Mường tỉnh Hòa Bình

(LVH) - Sáng 21/11, đồng bào dân tộc Mường đến từ huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình đã giới thiệu di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, đã được Chính phủ đệ trình UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới - Mo Mường thông qua lễ mát nhà, đây là một trong hoạt động Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam” tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).

“Mo” có nghĩa là xướng lên theo làn điệu nhất định những bài cúng, những khúc mo nhòm (tả cảnh), những “cát” mo (một trường đoạn) kể trong các nghi lễ phục vụ đời sống của từng gia đình và cộng đồng. Mo còn chỉ những người làm nghề mo (Ông Mo) và những bài mo, những áng mo.

Quyền Trưởng ban Ban Quản lý Làng VHDL các DTVN Trịnh Ngọc Chung (thứ hai từ bên trái) tới tham dự buổi lễ

Người Mường có năm làn điệu mo, trong tiếng bản địa gọi là "Ò hoi," "Dà đôông," "Dà dê," "Hâm mo" và "Hệu kệu," dựa trên những từ ngữ đầu tiên trong bài mo đó để xin vía cho trẻ mới sinh, trừ tà ma cho người bệnh đau ốm, làm đám cưới, mừng nhà mới, làm mát nhà...

Thầy Mo, Nghệ nhân ưu tú Bùi Văn Minh, xã Văn Sơn (bên trái) và thầy mo, nghệ nhân Bùi Văn Hải xã Xuân Hóa, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình thực hiện nghi lễ

Dụng cụ của thầy mo gồm một túi khót - dụng cụ giống như dao làm từ đồng và đá, dùng để liên hệ giữa người âm với người dương mà chỉ thầy mo mới có và làm được. Bên cạnh đó, thầy mo còn có sách roi làm từ những que tre, trên đó khắc ngày, giờ lành, xấu cho cả một năm.

Nghi lễ diễn ra trong không gian trang trọng,với đầy đủ mâm lễ do đồng bào Mường chuẩn bị

Lễ mát nhà là một trong những nghi lễ truyền thống của người Mường, nhằm cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tốt tươi, mọi người có sức khỏe bình an. Giống nhiều nghi lễ khác, các câu mo trong Lễ mát nhà đều phản ánh thế giới quan, kinh nghiệm sống, tri thức, phản ánh đời sống tâm linh, tinh thần của người Mường.

Thầy mo vừa vẩy nước, vừa niệm chú để làm mát các đồ đạc trong nhà

Thầy mo đọc các bài khấn mời Thánh Sư, Thành Hoàng và bề trên về dự lễ mát nhà phù hộ con cháu, cộng đồng mạnh khỏe, bình an, mùa màng tốt tươi, tránh được mọi tai ương, vận hạn…thầy mo làm lễ vẩy nước làm mát cho các lễ vật rồi kể sự tích “đẻ đất, đẻ nước” của người Mường. Tiếp đó, khấn mời các đấng bề trên về thụ hưởng lễ vật, khấn mời rượu cần, kể về sự tích rượu cần của người Mường, xin cảo (âm dương) và khấn tiễn Thánh Sư, Thành Hoàng và đấng bề trên về mường trời. Sau đó, thầy mo vừa vẩy nước, vừa niệm chú để làm mát các đồ đạc trong nhà.

Sau khi thực hiện xong các nghi lễ, thầy mo sẽ làm phép cho các sợi chỉ đỏ, hỏi tên và buộc vào cổ tay với ý nghĩa cầu may, cầu sức khỏe, cuộc sống thuận hòa cho mọi người tham dự.

Kết thúc phần lễ, mọi người tham dự cùng uống rượu cần chung vui

Kết thúc lễ mát nhà, đồng bào Mường mời thầy mo, cộng đồng các dân tộc đang sinh sống tại Làng và du khách cùng uống rượu cần chung vui, kết thúc buổi lễ đầy ý nghĩa, không kém phần trang trọng, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc Mường tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam.

Hải Yến