Tổ chức hoạt động tháng 9 “Vui Tết độc lập”

(LVH) - Là chủ đề hoạt động tháng 9 được tổ chức từ ngày 01 - 30/9/2023 tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), với các hoạt động hàng ngày, cuối tuần, sự kiện góp phần hưởng ứng kỷ niệm 78 năm Quốc khánh Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2023). Qua đó giới thiệu nét văn hóa, phong tục tập quán của đồng bào các dân tộc tại “Ngôi nhà chung” của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam, góp phần quảng bá, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của các dân tộc, tăng cường giao lưu giữa các dân tộc, đa dạng phong phú các hoạt động thu hút khách du lịch trong dịp nghỉ lễ, từng bước hoàn thiện các sản phẩm du lịch và mở đầu cho mùa du lịch cao điểm năm 2023.

Hoạt động tháng 9 với sự tham gia của hơn 200 nghệ nhân, đồng bào, nghệ sĩ gồm: Hơn 100 đồng bào của 15 dân tộc đang hoạt động hàng ngày là già làng, trưởng bản, nghệ nhân, đồng bào các dân tộc: Nùng, Tày (Thái Nguyên); Dao (Tp. Hà Nội); Mông (Hà Giang); Mường (Hoà Bình); Thái, Khơ Mú (Sơn La); Tà Ôi, Cơ Tu (Thừa Thiên Huế); Ba Na, Gia Rai (Gia Lai); Xơ Đăng (Kon Tum); Raglai (Ninh Thuận); Ê Đê (Đắk Lắk), Khmer (Sóc Trăng). Huy động khoảng 75 người của 4 dân tộc, 03 địa phương tham gia lễ hội, hoạt động: 20 người của dân tộc Nùng (Lạng Sơn), 40 người của dân tộc Mông, Tày, Nùng (Cao Bằng) trong đó 20 người Mông, 10 người Tày, 10 người Nùng; 15 người của dân tộc Thái (Sơn La). Khoảng 25 nghệ sỹ, diễn viên của Nhà hát Múa Rối Việt Nam ngày 23,24/9/2023 và 02-03 nghệ nhân làng nghề truyền thống.

Chương trình tháng 9 “Vui Tết độc lập” với các hoạt động

Hoạt động điểm nhấn dịp sư kiện nghỉ lễ Quốc khánh 2/9 chủ đề: “Vui Tết độc lập”

 Chợ vùng cao Vui Tết độc lập

- Tái hiện không gian văn hóa đậm sắc màu các dân tộc vùng Tây Bắc, Đông Bắc với điểm nhấn là không gian văn hóa chợ vùng cao với chủ đề “Chợ vùng cao Vui Tết độc lập” tạo không khí đậm nét chợ vùng cao ấn tượng cho du khách đi chợ và thưởng thức ẩm thực, đặc sản truyền thống, văn hóa dân tộc, trò chơi dân gian tại chợ vùng cao do cộng đồng dân tộc thực hiện, giới thiệu phục vụ du khách.

- Không gian chợ là sự kết hợp giữa không gian hội xuống chợ, không gian vui chơi gắn với các hoạt động dân ca, dân vũ, trò chơi dân gian, không gian ẩm thực, sản vật với sắc màu của các dân tộc Mông, Nùng, Thái, Tày, Dao, Khơ Mú... Trung tâm của chợ vùng cao là các gian hàng của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, Sơn La... trưng bày giới thiệu các sản vật dân tộc: (rau củ quả: măng ớt, măng khô, quả móc mật…, các loại gia vị đặc trưng hoa hồi, thảo quả, móc mật..., ẩm thực (các món ăn đặc trưng của dân tộc thắng cố, rượu ngô mèn mén, lợn sữa quay móc mật, vịt quay, phở chua, bánh cuốn trứng...; xôi nếp bảy màu, gà nướng, thịt lợn, cơm lam, cá nướng...), giới thiệu Văn hóa - Du lịch của tỉnh Cao Bằng, Sơn La, Lạng Sơn (trưng bày ảnh, sách, tờ rơi quảng bá du lịch tỉnh Cao Bằng, Sơn La, Lạng Sơn); giới thiệu và bán thổ cẩm của dân tộc Mông, Thái, Dao, Khơ Mú... (trang phục, khăn, vòng tay, đồ lưu niệm).

- Giới thiệu không gian văn hóa chợ của người Mông, Thái, Tày, Nùng... trong đó là các hoạt động tái hiện như không gian trao đổi mua bán, chế biến các món ăn truyền thống, uống rượu ngô, ăn thắng cố, mèn mén chúc tụng chia vui, không gian những cặp trai gái đồng bào Mông say sưa múa khèn, đồng bào dân tộc Nùng rộn rã trong những điệu múa Sư tử mừng vui Tết độc lập, không gian đồng bào Thái, Tày,… hát giao duyên, sli, lượn, cọi…khi chơi chợ, không gian đồng bào dân tộc giới thiệu lịch sử, quy trình, nguyên liệu, chế biến một số món ăn dân tộc đặc trưng độc đáo như nấu rượu, làm xôi ngũ sắc,quy trình dệt vải...

- Không gian điểm nhấn là đồng bào dân tộc Mông tỉnh Cao Bằng với chảo thắng cố nghi ngút khói, những điệu khèn mừng vui Tết độc lập khi gặp gỡ các dân tộc anh em: Mông, Thái, Tày, Nùng,…tất cả tạo nên một không khí vui tươi, rực rỡ của ngày Quốc khánh; những món ăn hấp dẫn lợn quay, vịt quay cả con của Lạng Sơn; hoạt động giã bánh dày của đồng bào Mông tỉnh Cao Bằng thêm vào đó là một hoạt động múa sư tử của nhóm nghệ nhân dân tộc Nùng cùng sự tham gia của du khách…Tất cả sẽ tạo nên một không khí nhộn nhịp, hồ hởi, hạnh phúc của đồng bào các dân tộc với phiên chợ vui Tết độc lập.

* Không gian chợ với 50 gian hàng (33 gian hàng chợ vùng cao, 10 gian nhà lá, khu vực nhà Phù Lá và các gian hàng nước):

• 33 gian hàng tại khu vực Chợ vùng cao:

- Điểm nhấn không gian sinh hoạt tại chợ là sắc màu văn hóa của các dân tộc Tây Bắc, Đông Bắc với khoảng 10 gian của tỉnh Cao Bằng; 05 gian của tỉnh Lạng Sơn; 05 gian của tỉnh Sơn La... gồm: rau củ quả, thịt trâu treo gác bếp, thịt gừng dân tộc Nùng..., không gian giới thiệu ẩm thực: Thắng cố, lợn quay, vịt quay, khau nhục, bánh cuốn trứng, rượu Mẫu Sơn, xôi màu bảy màu... đặc biệt là không gian điểm nhấn múa khèn bên chảo thắng cố do chính những chủ thể văn hóa - đồng bào dân tộc Mông tỉnh Cao Bằng trình diễn; 02 gian hàng quảng bá du lịch của Cao Bằng, Lạng Sơn, Sơn La. Đặc biệt là không gian giới thiệu, trình diễn nghề Rèn Phúc Sen (Cao Bằng).

- Tiếp theo là các gian hàng giới thiệu các sản vật địa phương của các tỉnh Sơn La, Hà Giang, Hòa Bình, Thái Nguyên, Ba Vì (Hà Nội) với các sản vật đặc trưng địa phương như thổ cẩm, đồ mỹ nghệ, rượu, hương liệu dân tộc, thuốc nam, măng khô, miến dong, mật ong… ưu tiên đồng bào các dân tộc đang hoạt động hàng ngày tại Làng giới thiệu mỗi dân tộc 1 gian nếu có nhu cầu (dân tộc Mông, dân tộc Tày, dân tộc Dao, dân tộc Mường, dân tộc Khơ Mú, dân tộc Thái) ngoài ra kêu gọi các tiểu thương của các địa phương bán sản vật phù hợp theo hướng mời gọi để bổ trợ cho các hoạt động.

- 10 gian nhà lá giới thiệu ẩm thực truyền thống.

- 09 gian hàng nước phục vụ nhu cầu của khách.

- Không gian nhà Phù Lá gần chợ vùng cao thu hút ẩm thực truyền thống.

+ Giới thiệu ảnh “Sắc màu vùng cao” với khoảng hơn 100 bức ảnh được trưng bày giới thiệu dọc tuyến đường vào chợ vùng cao trong đó có 40 bức ảnh này do Ban Quản lý Khu các làng dân tộc phát huy từ bộ tư liệu ảnh trước đây đã trưng bày triển lãm, 40 ảnh của Lạng Sơn, Sơn La và 40 ảnh của Cao Bằng.

Giới thiệu, trình diễn nghề Rèn Phúc Sen tỉnh Cao Bằng

Quy trình rèn thủ công phải qua nhiều công đoạn. Đây là công việc nặng nhọc cần có sự hỗ trợ lẫn nhau, một lò rèn thường có 2-3 thợ cùng rèn, trong đó có thợ cả và các thợ phụ. Thợ cả là người có tay nghề và kinh nghiệm lâu năm trong nghề, chỉ đạo mọi khâu trong quá trình rèn sản phẩm. Thợ cả kiểm tra độ nóng của lò, độ nung của sản phẩm, tạo dáng sản phẩm, đảm nhiệm việc tôi sản phẩm. Các thợ phụ làm việc theo hướng dẫn của thợ cả, trực tiếp quai búa đập dãn sắt cho mềm dẻo khi đã được nung đỏ, giúp thợ cả kéo bễ lò, mài, dũa sản phẩm”. Những điều này đã làm nên sự khác biệt cho các sản phẩm của làng nghề.

Giới thiệu nghệ thuật múa Sư tử mèo của dân tộc Nùng (Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia)

Múa sư tử mèo là một nét văn hóa truyền thống được hình thành qua nhiều thế hệ và gắn bó lâu đời với đồng bào các dân tộc Tày, Nùng. Hàng năm, khi bước vào các mùa lễ hội như: lễ hội Lồng tồng, lễ hội mùa xuân, Tết Trung thu... là đồng bào các dân tộc Tày, Nùng ở Lạng Sơn lại tưng bừng mở hội múa sư tử mèo. Điệu múa sư tử mèo thể hiện tinh thần thượng võ của người Nùng, những động tác múa võ vừa nhanh vừa uyển chuyển kết hợp với tiếng trống. Đồng bào dân tộc Nùng quan niệm múa sư tử mèo để xua đi những điều xấu nên khuôn mặt mèo càng dữ tợn càng tốt, điệu võ càng mạnh mẽ càng hay. Năm 2017, nghệ thuật múa sư tử mèo của đồng bào dân tộc Nùng, tỉnh Lạng Sơn đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Giới thiệu nghệ thuật múa sư tử mèo tại không gian chợ góp phần quảng bá di sản văn hóa, tạo không khí vui tươi, phấn khởi, thu hút thiếu niên gợi nhớ về Tết Trung Thu.

- Kết hợp không gian trải nghiệm làm mặt nạ Sư tử…của các nghệ nhân dân tộc Nùng, Lạng Sơn.

1.4. Chương trình dân ca, dân vũ “Vui Tết độc lập”
- Biểu diễn dân ca dân vũ mừng đất nước, ca ngợi quê hương đất nước, bản sắc dân tộc và các trò chơi dân gian tạo một không khí vui tươi phấn khởi, đầm ấm, mang đậm nét truyền thống của các dân tộc, thể hiện sự độc đáo trong đa dạng mừng Ngày Quốc khánh 2/9.

 Các lễ hội truyền thống

Tái hiện Lễ cưới của dân tộc Nùng

Lễ cưới của dân tộc Nùng diễn ra với nhiều thủ tục, lễ nghi khá đặc sắc. Trước tiên phải kể tới lễ đón dâu. Lễ đón dâu của người Nùng phải đúng thời gian quy định như đã ước hẹn trong lễ ăn hỏi. Đoàn đón dâu của người Nùng thường là 6, 8 hoặc 10 người. Bởi theo quan niệm dân gian của người Nùng, số chẵn là số may mắn (đủ đôi, đủ cặp). Khi xuất hành đến nhà gái, chú rể phải thắp nén hương lên bàn thờ tổ tiên và cúi lạy. Có nơi, sau khi chú rể làm xong các thủ tục đó sẽ bị té nước, chú rể bị té nước càng nhiều thì coi như càng được nhiều may mắn. Trong lễ đón dâu, ông mối sẽ phải đối đáp bằng lối hát sli với nhà gái để xin rước cô dâu về. Khi đến nhà trai, cô dâu phải đứng ngoài sân làm một số thủ tục rồi mới được vào nhà. Về nghi lễ này thì mỗi nhóm người Nùng có cách làm riêng.

Tái hiện nghi thức rước ma giữ lửa của đồng bào dân tộc Mông

Mời thần giữ lửa của gia đình, dòng họ; nghi thức đón ma giữ lửa vào trong nhà để nhận lễ của gia đình; nghi thức treo rọ (Thần giữ lửa) trong nhà… là hoạt động văn hóa tín ngưỡng của dân tộc Mông. Nghi lễ truyền thống có từ rất lâu đời mang đậm nét văn hóa riêng biệt trong đời sống của mỗi gia đình, dòng họ đồng bào dân tộc Mông. Người Mông quan niệm mỗi dòng họ đều có vị thần giữ lửa riêng của mình, nên ngay sau khi kết hôn và dựng nhà mới, người chủ gia đình sẽ chọn ngày lành tháng tốt đưa bàn thờ tổ tiên vào nhà và thực hiện nghi lễ rước thần giữ lửa của dòng họ để phù hộ độ trì cho gia đình làm ăn phát đạt, vợ chồng hòa thuận và gặp nhiều may mắn.

Hoạt động cuối tuần

Chương trình nghệ thuật biểu diễn nghệ thuật Rối đặc sắc “Trung thu cho em” của nghệ sỹ, diễn viên nhà hát Múa Rối Việt Nam

- Huy động từ 25 nghệ sĩ, diễn viên của Nhà hát Múa Rối Việt Nam.
- Tổ chức loại hình múa Rối cạn với nhiều hình thức biểu đạt của những đôi bàn tay khéo léo của các nghệ sỹ biểu diễn kết hợp với âm nhạc, tạo hình con rối, tạo dáng những nhân vật rối được cách điệu và nhấn mạnh một cách cô đọng, chất hồn nhiên, ngây thơ để mỗi lứa tuổi cảm nhận một cách khác nhau nhưng cùng đạt được một hiệu quả thưởng thức: Vui vẻ, sảng khoái, nhẹ nhàng dành tặng cho các bạn nhỏ.
- Linh hoạt trong cách tổ chức thực hiện, giao lưu cùng du khách trải nghiệm một số trò chơi và trải nghiệm cùng nghệ thuật múa Rối cạn.
- Tổ chức các hoạt động “Trung Thu cho em” qua các trò chơi truyền thống: Ô ăn quan, đánh chắt chơi chuyền, nhảy bao bố, bịt mắt đánh trống…
- Đặc biệt kết hợp với không gian giới thiệu, trải nghiệm một số hoạt động như: làm chuồn chuồn tre, làm đèn ông sao, nặn tò he...(phối hợp mời 02-03 nghệ nhân làng nghề truyền thống theo thực tế.

Hoạt động của các nhóm nghệ nhân đang hoạt động hàng ngày tại Làng

- Điểm nhấn của các dân tộc theo các hoạt động của các nội dung trải nghiệm văn hóa dân tộc: trò chơi dân gian, ẩm thực dân tộc, tăng cường các hoạt động tương tác với đối tượng học sinh, sinh viên chào đón năm học mới.
- Tìm hiểu văn hóa ẩm thực và thưởng thức các món ăn đặc sắc: xôi đồ, thịt gà nấu măng, cá ốt đồ, rau đồ, cá nướng, các món ăn từ thịt lợn, xôi màu…của dân tộc Mường, Thái; gà nấu mọ, chả lá nướng… của dân tộc Khơ Mú; mật ong rừng, phấn hoa, cà phê, ca cao…của dân tộc Ê Đê; khâu nhục, cá om măng chua, lạp sườn, thịt gác bếp, măng nhồi…của dân tộc Tày, Nùng, Dao; cá nướng, gà nướng, xôi màu…của dân tộc Thái, các hoạt động khác: hái chè, dệt vải, chế tác nhạc cụ, đan lát đồ thủ công, nấu rượu, chế biến thuốc Nam...; chế tác nhạc cụ và hòa tấu nhạc cụ dân tộc Xơ Đăng.
- Chương trình du lịch trải nghiệm tại không gian các làng dân tộc.

Hoạt động của các nhóm nghệ nhân đang hoạt động hàng ngày tại Làng

- Cùng trải nghiệm giao lưu các tiết mục văn nghệ và các loại hình nghệ thuật dân gian truyền thống tiêu biểu: Nhảy sạp, hát ví, hát dân ca, diễn tấu cồng chiêng, nghệ thuật hát then, đàn tính, các điệu múa chuông, múa rùa, hát ay ray và diễn tấu Đinh năm.

- Tổ chức các trò chơi dân gian truyền thống như: Ném còn, đi cà kheo, đánh đu, đi cầu kiều, đánh yến, leo cột, kéo co...

- Tìm hiểu văn hóa ẩm thực và thưởng thức các món ăn đặc sắc: xôi đồ, thịt gà nấu măng, cá ốt đồ, rau đồ, cá nướng, các món ăn từ thịt lợn, xôi màu…của dân tộc Mường, Thái; gà nướng… của dân tộc Dao; mật ong rừng, phấn hoa, cà phê, ca cao…của dân tộc Ê Đê; khâu nhục, cá om măng chua, lạp sườn, thịt gác bếp, măng nhồi… cá nướng, gà nướng, xôi màu…của dân tộc Tày; bánh tình yêu và các sản vật đặc trưng của dân tộc Tà Ôi; các hoạt động khác: hái chè, dệt vải, chế tác nhạc cụ, đan lát đồ thủ công, nấu rượu, chế biến thuốc Nam...

- Chương trình trải nghiệm văn hoá dân tộc truyền thống gắn với không gian của đồng bào.

Hoạt động hàng ngày

+ Tái hiện cuộc sống hàng ngày truyền thống của cộng đồng các dân tộc.

+ Giới thiệu văn hóa truyền thống dân tộc.

+ Thao tác, giới thiệu tri thức dân gian, ẩm thực, trình diễn nghề thủ công truyền thống và giới thiệu sản phẩm như thổ cẩm, nhạc cụ dân tộc…

+ Phục vụ du khách tham quan tuyến điểm.

+ Trò chơi dân gian: Nhảy sạp, đi cà kheo, ném còn, đánh đu, đi cầu kiều, đánh yến, tó má lẹ...

Bên cạnh đó là các hoạt động hàng ngày, cuối tuần, chương trình du lịch Homestay, trải nghiệm ẩm thực, trò chơi dân gian... nhằm giới thiệu nét văn hóa, phong tục tập quán của đồng bào, cùng các hoạt động trải nghiệm tại “Ngôi nhà chung” của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam, góp phần tăng cường giao lưu giữa các dân tộc, thu hút khách du lịch đến với Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam.

Chương trình tổng thể

Phạm Hương